آخرین قهرمانی تیم ملی در آسیا:
قصه خشم تماشاگران ۱۹۷۶
حمیدرضا صدر
ششمین دوره جام ملتهای آسیا ۱۹۷۶ طی ده روز در خرداد ۱۳۵۵ در تهران برگزار شد و تیم ملی برای دفاع از دو عنوان قهرمانی پیاپیاش به میدان رفت و برای سومینبار پیاپی قهرمان شد. ولی کیفیت بازی تیم ملی با انتظارهای بالارفته در عصر طلایی فوتبال ایران تناسبی نداشت و طرفداران نشسته بر سکوهای استادیوم صدهزار نفری را به واکنشهای منفی کشاند. چرا و چگونه؟
تورنمنتی با شش تیم
کنار کشیدن کره شمالی، تایلند و عربستان ضربه مهلکی به رقابتها زد و دیدارها با حضور فقط شش تیم و در غیبت ژاپن و کره جنوبی برگزار شدند: کویت، چین و مالزی در یک گروه قرار گرفتند و ایران، عراق و یمن جنوبی در گروه دیگر. آنچه خاطرنشان میکرد قهرمان جام با سپریکردن فقط چهار دیدار بر بام آسیا خواهد نشست… تیم ملی در نخستین دیدار عراق را ۰-۲ با گلهای ناصر نورایی و حسن روشن شکست داد که بهترین نمایش تیم ملی برابر سرسختترین حریفش بود. پیروزی ۰-۸ برابر یمن برخلاف نتیجه ثبت شده تماشاگران را راضی نکرد. یمنیها برابر سه گل غلامحسین مظلومی، دو گل علیرضا عزیزی، دو گل ناصر نورایی و یک گل علیرضا خورشیدی زانو زدند، ولی همه آن گلها برتافته از حرکات فردی پراکنده و اشتباهات کودکانه یمنیها بودند. به بند کشیده شدن تیم ملی در نیمهنهایی برابر چین ادامه همان ساز ناکوک بود. چینیها با تکیه بر کار گروهی و سختکوشیشان تیم ملی را به بند کشیدند. مظلومی و سپس نورایی طی نوددقیقه به سنگر بستهای که باز نشد کوفتند تا سرنوشت دیدار در وقت اضافی روشن شود. سرانجام خورشیدی بود که در دقیقه ۱۰۰ دروازه چین را فتح کرد و روشن کمی در واپسین دقیقه گل دوم را زد تا سرنوشت دیدار به ضربههای پنالتی کشیده نشود.
کویت جنگجو
کویت در نیمهنهایی با به زانو درآوردن حریف ویژهاش عراق راهی فینال شد. زدوخورد جانانه بازیکنان و سرپرستان کویتی و عراقی در میدان پس از پیروزی ۲-۳ کویت در وقت اضافی پرده سیاه رقابتها را رقم زد. کویتیها کمی پیشتر در فینال جام خلیج، عراقیها را شکست داده و در مصاف با همسایههای عربی قهرمان شده بودند. بلندپرواز بودند و به ماریو زاگالو مربی نامدار برزیلیشان که قهرمان جام جهانی شده بود میبالیدند. کویتیها با تکبر راهی تهران شده بودند و نق میزدند و بهانه میگرفتند. آنها که قرار بود با بیستوشش نفر راهی تهران شوند با چهلویک نفر شامل برخی از افراد خانواده بازیکنان پا به دهکده استادیوم صدهزار نفری گذاشتند و سپس با قهر و اعتراض در میانه رقابتها محل اسکانشان در دهکده استادیوم صدهزار نفری را ترک کرده و راهی هتلی در تهران شدند. آنها حتی در ضیافتی که فدراسیون فوتبال برگزار کرد، حضور پیدا نکردند.
کویت پیش از آن هرگز ایران را شکست نداده بود. ایران و کویت پیش از آن پنجبار با هم روبرو شده بودند که تیم ملی در چهار دیدار پیروز شده و یک بازی هم به تساوی انجامیده بود: دو بار پیروزی ۰-۲ در رقابتهای مقدماتی المپیک ۱۹۷۲، پیروزی ۱-۲ و ۰-۲ در مسابقات مقدماتی جام جهانی ۱۹۷۴ و سرانجام تساوی ۱-۱ در رقابتهای مقدماتی المپیک ۱۹۷۶٫
مهاجرانی – زاگالو
بیستوسوم خرداد ۱۳۵۵: فینال ایران ـ کویت طعنهآمیزانه با قضاوت داور سویسی آغاز شد، با سوت ژان دوباش. آن فینال نبرد مهاجرانی ـ زاگالو هم بود. مهاجرانی جای فرانک اوفارل بریتانیایی را روی نیمکت تیم ملی گرفته بود و زاگالو جای بروچیچ صربتبار را و هر دو مربی به رقابتهای مقدماتی جام جهانی ۱۹۷۸ میاندیشیدند. زاگالو بلندپرواز بود و پیش از فینال، قول پیروزی داده بود، قول بردن جام به کویت را. در حالی که ایران آماده سفر به المپیک ۱۹۷۶ شده بود.
ترکیب تیم ملی سوای نیمکتنشینی مظلومی ترکیب آشنایی بود: منصور رشیدی، حسن نظری، بیژن ذوالفقارنسب، نصراله عبدالهی، آندرانیک اسکندریان، پرویز قلیچخانی، ابراهیم قاسمپور، حسن روشن، ناصر نورایی و علیرضا خورشیدی… سیستم ۳-۳-۴ تیم ملی به سه مرد میانیاش؛ پروین ـ قلیچخانی ـ قاسمپور، تکیه داشت. کاپیتان قلیچخانی در میانه میدان قرار داشت و پروین در جناح راست و قاسمپور در جناح چپ میجنگید. نورایی در نوک حمله جای مظلومی را گرفته بود و خورشیدی و روشن دو گلزن مرحله نیمهنهایی برابر چین در دو گوش بازی میکردند.
پیروزی آمیخته به خشم تماشاگران
نیمه اول نبرد نهایی به تیم ملی تعلق داشت و ده ضربه کرنر در نیمه نخست خبر از حاکمیت سپیدپوشان ایرانی دادند. قاسمپور در این نیمه مرد اول میدان بود و شوت سرکش او از فاصله بیستوپنج متری الطرابلسی سنگربان کویتی را به دردسر انداخت. نورایی دقایقی بعد از پشت محوطه جریمه دوباره دروازه را نشانه رفت تا الطرابلسی مرد پرکار میدان شود. با این وصف ضدحملههای کویت به مدد هجومهای سریع فتحی کمیل و حمد بوحمد در نیمه اول زنگ خطر را به صدا درآوردند و نیمه دوم که آغاز شد مردان زاگالو تیم برتر شدند. نزول مردان میانی ایران و شکستهایشان در نبردهای تن به تن، میدان را به کویتیها داد. توپ با ضربه فتحی کمیل تا روی خط سنگر رشیدی پیش رفت و عبدالهی با دردسر آن را دفع کرد.
حملههای پراکنده تیم ملی به مدد سانترهای بیهدف ادامه پیدا کردند تا مهاجرانی به تعویضی که همه انتظارش را میکشیدند روی آورد: مظلومی جای نورایی را گرفت که تنها تعویض میدان در هر دو تیم بود. سرانجام دقیقه ۷۱ فرا رسید تا همان مردان میانی تیم ملی گره کور را باز کنند. توپ با پاس طولی بلند قلیچخانی راهی قلب دفاع کویت شد و حسن روشن به تعقیب آن پرداخت تا الطرابلسی که تا آن لحظه تسخیرناپذیر نشان داده بود اشتباه بزرگش را مرتکب شود. او از دروازه خارج شد و سپس محوطه جریمه را هم پشت سر گذاشت و توپ را با مشت دفع کرد تا داور سویسی در سوتش بدمد. علی پروین پشت توپ ایستاد و با ضربه استادانهاش سنگر کویتیها را فتح کرد.
سپیدپوشان تیم ملی طی بیستدقیقه پایانی به پاسهای عرضی روی آوردند، به دفاع، با وقتگذرانی، به تلفکردن ثانیهها و دقایق. آنچه به حملههای کویتیها انجامید و خشم تماشاگران حاضر در سکوها را که انتظار نمایش دیگری از تیم ملی را میکشیدند، برانگیخت. قناعت تیم ملی به پیروزی با یک گل چنان غلیظ بود که تماشاگران را به اعتراض واداشت. تیم ملی به سوی سومین قهرمانی آسیا میرفت که صدای سوت و هو سکوها را فرا گرفتند. سوت پایان مترادف با پیروزی ۰-۱ تیم ملی برابر کویت بود، مترادف با سه قهرمانی پیاپی در آسیا. ایران با چهار بازی و چهار پیروزی، با سیزده گل زده و بدون گل خورده قهرمان شده بود، ولی از شادی بزرگ نشانی نبود و وقتی تیمسار سپهبد حجت کاشانی رئیس تربیت بدنی و جام قهرمانی را به کاپیتان قلیچخانی داد خیلیها سکوها را ترک کرده بودند.
رکورد جابجا شده
در آن بعدازظهر بهاری رکورد سه قهرمانی آسیا در ۱۹۶۸، ۱۹۷۲ و ۱۹۷۶ به ایران تعلق گرفت، ولی نزول فوتبال ایران در راه بود و آن رکورد بر باد میرفت. عربستان طی سالهای ۱۹۸۴، ۱۹۸۸ و ۱۹۹۶ سه بار قهرمان آسیا شد و ژاپن طی سالهای ۱۹۹۲، ۲۰۰۰، ۲۰۰۴ و ۲۰۱۱ رکورد چهار قهرمانی را برجای گذاشت. تیم ملی هنوز در چند زمینه رکورددار جام ملتهای آسیا است: بیشترین تعداد بازی (۶۲)، بیشترین تعداد پیروزی (۳۷) و بیشترین تعداد گل زده (۱۱۹)… با این وصف تیم ملی از ۱۹۷۶ تاکنون در انتظار «قهرمانی دوباره» در آسیا میسوزد. انتظار میکشد و انتظار.