|
تلاش برای تغییر تصویر ایران
گردشگری به کمک بیاید
کشورهای مختلف در جهان سعی می کنند ایران را منشا ویروس کرونا در جهان بدانند اقدامی که باعث می شود تا صنعت گردشگری ایران پس از کرونا با بحران های جدی تری مواجه شود.
کشورهای همسایه و بیگانه در حال کتمان حقیقت درباره منشأ ویروس کرونا هستند. آنها در خبرگزاریهای رسمی خود به نوعی اطلاع رسانی میکنند که گویا ایران منشأ شیوع ویروس کرونا در جهان شده است آن طور که وقتی خبر از کشف بیمار ناقل ویروس میدهند روی ایرانی بودن آن فرد بیشتر تکیه دارند تا بیمار بودن او.
این خبرها و این نوع اطلاع رسانیها تنها یک صورت دارد که آن هم تخریب چهره ایران در جهان است شاید اگر فردا روزی اعلام کردند که اصلاً چین در این ماجرا دخالتی ندارد و این ویروس از ایران منشأ گرفته نباید هیچ تعجبی کرد چرا که آنها با همدستی رسانههایی که علیه ایران فعالیت میکنند تنها درصدد مقصر جلوه دادن ایران در هر موضوعی هستند.
به عنوان مثال بسته شدن مرزهای ترکیه با ایران و لغو پروازها از ایران به ترکیه در حالی انجام میشود که ترکیه به دلیل زیاده خواهی در خصوص سوریه و اشغال بخشی از خاک این کشور به بهانه مبارزه با تروریسم وارد نوعی تنش با ایران و روسیه شده است.
اکنون به نظر میرسد که مقامات ترکیه با بزرگنمایی در خصوص شیوع ویروس کرونا در ایران قصد انتقامگیری از تهران در خصوص سوریه را دارند چون در حالی که ایران روز یکشنبه چهارم اسفند میزبان مقامات رده بالای اروپایی بود ترکیه سفر یک هیأت از این کشور به تهران را به بهانه شیوع ویروس کرونا لغو کرد.
این تغییر چهره ایران در جهان بیشترین تأثیر را روی صنعت گردشگری میگذارد صنعتی که با یک خبر نیز دل گردشگران را خالی میکند.
اما در این حوزه ایران چقدر توانسته فعالیت کند؟ آیا میتواند این چهره را به واقعیت تبدیل کند؟ چقدر هزینه برای چنین اقدامی میشود و آیا راهکارها پاسخگو هستند؟ یکی از نهادهایی که موظف به تغییر چهره ایران بعد از مسائل و اتفاقات سال ۹۸ و به خصوص بعد از شیوع ویروس کروناست، وزارت میراث فرهنگی است که میبایست برای این کار اقدام کند. اما چقدر کارشناس و تیم خبری در این وزارت عریض و طویل از الان روی این موضوع فکر میکنند؟
وزارت میراث فرهنگی یک اداره کل در بخش معاونت گردشگری دارد که بخشی از این وظیفه را به آن محول کرده اند به نام دفتر بازاریابی و تبلیغات گردشگری. محمدابراهیم لاریجانی مدیرکل این دفتر در ایام اتفاقات سال ۹۸ که در پی آن تورهای گردشگری زیادی کنسل شده بود، برنامهای را تدوین کرد به نام اقدام فوری تبلیغات اعتمادساز. او در این باره به خبرنگار مهر گفته بود: پس از اتفاقات اخیر و اغتشاشات آبان ماه و قطعی اینترنت برنامهای نوشتیم تا تلاش کنیم که تصویر مثبتی از ایران پس از این اتفاقات منتشر شود. این برنامه شامل تبلیغات و تصویرسازیها و همکاری دستگاهها با یکدیگر بود. اما بعد از آن به اتفاقات دیگر برخورد کردیم. سپس رسماً جلسهای برگزار کردیم و برنامه اقدام فوری تبلیغات اعتمادساز ایران را نوشتیم که در واقع با مشارکت و اخذ مشورت از فعالان بخش خصوصی تهیه شد.
برنامهای که لاریجانی از آن نام میبرد، شامل دو بخش است یکی اقدامات مدیریتی و دیگری اقدامات تبلیغاتی. در بخش اقدامات مدیریتی برای هفت وزارتخانه برنامههایی نوشته شد. به عنوان مثال وزارت خارجه میبایست با مسئولان وزارت خارجه کشورهای هدف گردشگری مذاکره کند تا آنها ایران را از فهرست قرمز خود در بیاورند مانند ژاپن که این کار را انجام داد. یا اینکه برای رایزنان فرهنگی برنامهای تدوین شد تا آنها بتوانند با آژانس داران و توراپراتورهای کشورهای دیگر مذاکره کرده و آنها را به ایران بیاورند. وزارت ارشاد نیز میبایست با خبرنگاران خارجی مقیم ایران صحبت کرده تا تور آشناسازی برای آنها برگزار شود. یا سازمان هواپیمایی که میبایست با برخی از ایرلاینها مذاکره میکرد تا این ایرلاینهای خارجی دوباره پروازهایشان را به ایران داشته باشند.
لاریجانی گفت: در بخش اقدامات تبلیغاتی میبایست هفتههای فرهنگی و تور آشناسازی و نشستهای رو در رو برگزار میکردیم که حدود ۱۳ مورد پروژه تبلیغاتی برای این موضوع تهیه شده بود. برای این پروژهها تأمین اعتبار هم کردیم ولی به موضوع ویروس کرونا برخورد کردیم. این درحالی بود که همه برنامههای وزارت خانههای دیگر به آنها ابلاغ شده بود. ضمن اینکه این طرح در ستاد اطلاع رسانی و تبلیغات کشور نیز به ریاست وزیر کشور مصوب و ابلاغ شده بود و حمایت وزیر کشور را در پی داشت. این برنامهها برای ۵ ماه از بهمن تا پایان خرداد ۹۹ تدوین و اعتبار لازم هم تأمین شده بود. حتی برای جشن سال نوی چینی حدود ۱۰ هزار چینی در تورهای گردشگری ایران ثبت نام کرده بودند که ویروس کرونا موجب کنسلی این تورها شد.
زمانی که دفتر بازاریابی و تبلیغات این برنامه را تدوین کرده بود با ۴ بحران رو به رو بودند اکنون به این بحرانها ویروس کرونا نیز افزوده شده است. حالا باید این برنامه تغییر کند. باید از الان روی کشورهایی کار شود که قصد دارند تا چهره ایران را تخریب کنند آن هم کشورهایی که صنعت گردشگری شأن را مدیون سفر ایرانیها به آنجا هستند.
ضمن اینکه کمکهای دانشگاهی و گروههای پژوهشی نیز نباید در تدوین این برنامهها نادیده گرفته شود. میبایست بسیاری از گروههای دانشگاهی و پژوهشی راهکارهای خود را در این باره به وزارت میراث فرهنگی عرضه کنند. یکی از این بخشها گروه پژوهشی گردشگری است که تحت نظارت پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور در حال فعالیت است اما آیا این گروه پژوهشی از هم اکنون در این زمینه فعال شده است؟
آیا اساتید دانشگاه و فعالان گردشگری شروع به رصد راهکارها کرده اند؟ آیا کسی به این فکر کرده که کشورها در مواجه با چنین بحرانهایی چه اقداماتی میکنند؟ و یا برنامههای اداره کل تبلیغات و بازاریابی در این زمینه چقدر مؤثر خواهد بود؟
شهادتطلبی و ایثارگری؛ سرمایه منحصربهفرد ایران اسلامی
شهادت طلبی مدافعان حرم و ایثارگری مدافعان سلامت بیانگر آن است که ایران اسلامی از سرمایهای منحصربهفرد برخوردار است که در هر مقطعی کشور را برای عبور از بحرانهای بزرگ کمک میکند.
«رحیم نریمانی» مدیر کل اسناد و انتشارات بنیاد شهید و امور ایثارگران، همزمان با ۲۲ اسفندماه در یادداشتی به مناسبت روز بزرگداشت شهدا نوشت:
امام خمینی (ره) پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی فرمان تأسیس ۱۶ نهاد انقلابی را صادر فرمودند که هر کدام از این نهادهای انقلابی در راستا و در جهت تحقق یک یا چند آرمان انقلاب اسلامی تشکیل شدند. در این میان نهاد مقدس بنیاد شهید انقلاب اسلامی با فرمان ۱۰ مادهای به ساختار سازمانی کشور افزوده شد. این نهاد بیش از چهل سال خدمترسانی با فراز و نشیبهای زیاد و رویکردهای مدیریتی متفاوت ولی با اصول و چارچوب متقن و ثابت بر گرفته از همان رهبری داهیانه توانسته عملکرد قابل توجهی در زمینههای مختلف داشته باشد. کمک در کاهش بحرانهای کشور با ترویج فرهنگ و روحیه ایثار و شهادت و تبدیل تهدیدهای دشمنان به فرصت، تقویت سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی از جمله کارکردهای این نهاد مقدس در دورانهای مختلف است. همچنین کادرسازی برای نظام از طریق شناسایی و حمایت از نخبگان شاهد و ایثارگر، صیانت از خانواده معزز شهدا و ایثارگران، معرفی الگوهای ایثارگری بزرگداشت یاد و خاطره شهیدان معزز، جانبازان عزیز و آزادگان سرافراز، سازماندهی تشکلهای ایثارگری، بسترسازی استفاده از ترویج روحیه ایثار برای تسریع در توسعه و پیشرفت ملی و حتی دیپلماسی ایثار به شبکه ملی از دیگر اقدامات بنیاد شهید و امور ایثارگران میباشد. این بنیاد با سازمانی منسجم، ساختاریافته و عملیاتی و با تجربهای ارزشمند و گرانسنگ همواره سعی دارد در ترویج و توسعه فرهنگ والای ایثار و شهادت و خدمت به خانواده معزز ایثارگری اقدام نماید.
بنیاد شهید و امور ایثارگران و انقلاب ایدئولوژیک و فرهنگی
انقلاب اسلامی بر خلاف همه انقلابهای صورت گرفته در دنیا انقلابی ایدئولوژیک و فرهنگی بوده است. از اینرو بنیاد شهید و امور ایثارگران به عنوان یک نهاد انقلابی، سازمانی با اهداف مقدس، کمالگرا، اخلاق محور و ارزشی است. این بنیاد بیش از چهل سال رسالت عظیم و بزرگی همچون صیانت، پاسداشت، خدمت رسانی و حمایت از خاندان معزز شهدا و ایثارگران و تکریم و تعظیم این عزیزان و رسیدگی به امور شهدا، جانبازان و آزادگان و ترویج فرهنگ والای ایثار و شهادت را به عهده دارد. بنیاد شهید و امور ایثارگران هویت، صلابت، فرهنگ و موجودیت سازمانی خود را از واژگان مقدس و الهی همچون شهادت، ایثارگری، فداکاری و از خود گذشتگی بر گرفته است.
بنیاد شهید و امور ایثارگران و اقتدار ملی
شهادت و روحیه ایثارگری مایه غرور، عزت، اقتدار ملی و قدرت بازدارندگی ایران اسلامی است. ملت ایران به عنوان ملتی ولایی فرهنگ عاشورایی و مکتب امام حسین (ع) را آرمان، الگو و هویت ملی خود میداند. بر این اساس نقش پر رنگ و بیبدیل بنیاد شهید و امور ایثارگران که ترویج فرهنگ ایثار و شهادت یکی از مأموریتهای اصلی این نهاد است در این چرخه اقتدار آفرین بیبدیل و منحصر به فرد است. با در نظر گرفتن علت وجودی این نهاد، عملکرد راهبردی و استراتژیک این نهاد خود نمایی، ظهور و بروز پیدا میکند.
روحیه ایثارگری و شهادت طلبی، قلیان و جریان آن در بطن جامعه بهویژه در میان جوانان با غیرت این مرز و بوم وجود دارد. در عصر حاضر نیز این روحیه و فرهنگ با شهدای مدافع حرم ظهور و بروز خود را نشان داد. با وجود اینکه ظواهر مادی و لذایذ دنیوی در جامعه زیاد افزایش یافته، اما از خود گذشتگی و شهادت طلبی مدافعان حرم و ایثارگری مدافعان سلامت (پزشکان و پرستاران) بیانگر آن است که ایران اسلامی از سرمایه فرهنگی، اجتماعی و ارزشی منحصربهفردی برخوردار است که در هر مقطعی این کشور و نظام جمهوری اسلامی ایران را برای عبور از بحرانهای بزرگ کمک میکند. بهراستی شالوده و اساس این نظام سیاسی با نظام ارزشی تحت عنوان شهادت و ایثارگری در هم تنیده و عجین شده است بنابراین نقش استراتژیک بنیاد شهید و امور ایثارگران در این چرخه مفهومی و علت و معلولی بسیار پر رنگ و کلیدی است.
بنیاد شهید و امور ایثارگران و جامعه مخاطب از افضل انسانها
پیشقراول بودن و پیشتازی و افضل بودن جامعه مخاطب بنیاد شهید و امور ایثارگران چرخه و موازنه خاصی به این نهاد داده است. همه شرکتها، سازمانها و دستگاههای اجرایی با محصول، کالای تولیدی، نوع و جنس خدمات ارائه دهنده خودشان و نحوه تعامل با مخاطبانشان هویت، جایگاه و منزلت پیدا میکنند. این نهاد در تعامل، مواجهه و خدمت رسانی به افضل انسانها، ولی نعمتان نظام جمهوری اسلامی ایران، انسانهایی وارسته و میراث داران اصلی انقلاب اسلامی شرایط استراتژیک و ویژهای پیدا میکند. به یقین این سازمان هویت و ارزش سازمانی را از پرتو و تشعشع این وارستگی و آراستگی به دست میآورد. بحمدالله امروز فرزندان شهدا و ایثارگران به سرمایه انسانی و منابع ارزشمندی برای نظام تبدیل شدهاند که هر کدام از این عزیزان شناسنامه و مستندی واقعی از تعریف و بازنمایی عملکرد این نهاد هستند.
بنیاد شهید و امور ایثارگران و ترویج روحیه ایثار محور در توسعه ملی
در تجربه جهانی به نحوی تمام کشورهایی که به توسعه یافتگی رسیدهاند در تجربه تاریخی خودشان جنگهای کوچک و بزرگ را داشتهاند که در برخی از کشورها از جمله آلمان بعد از جنگ تمام زیرساختها با خاک یکسان شد. اما آنها توانستهاند با همگرایی و انسجام ملی و استفاده از تجربه جنگ و تقویت روحیه ایثار به جا مانده از جنگ، صنعت و اقتصاد و تعاملات انسانی نوین خودشان را سر و سامان و بازتولید نمایند.
نه تنها در دوران ۸ سال جنگ تحمیلی و پس از آن حتی در برهه کنونی نیز ما شاهد این هستیم که روحیه ایثار و رفتارهای ایثارگرانه در همه بحرانها به رفع و یا کاهش مسائل اجتماعی کمک مینماید و به عنوان اهرم و ابزاری پیش برنده عمل میکند. به مدد همین روحیه و رفتارها گذر از بحرانها برای جامعه ما میسر شده است.
اعتقاد نگارنده بر این است امروز عزم و اراده ملی در زمینه توسعه کشور با بازتولید فضای عمومی مملو از رفتارهای ایثارگرانه و تغییر در نگرش و رویکردهای دولت – ملت و حرکت به تقویت همگرایی و انسجام ملی و ترمیم اعتماد عمومی و توجه ویژه به سرمایههای فرهنگی و اجتماعی کشور است. موضوعی که به خوبی در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی توسط مقام معظم رهبری (مدظلهالعالی) پیش بینی شده است.
بنیاد شهید و امور ایثارگران و جنگ نرم
استفاده از براندازی نرم یا استفاده از رسانهها و پیامرسانهای خارجی و فضای مجازی همراه با کاهش اعتماد به عنوان بزرگترین سرمایه اجتماعی نظام جمهوری اسلامی ایران و افزایش شکاف همدلی و همگرایی بین دولت- ملت از اهداف شوم دشمنان و معاندان انقلاب اسلامی است. در این میان نقش ایثارگران و خانوادههای معظم آنان به عنوان معتمدین مردم و افرادی که در جامعه شأن و منزلت ویژهای دارند و به عنوان رسانه سنتی محسوب میشوند و همیشه مشارکت و پیشتازی آنان در عرصه و صحنههای مختلف انقلاب تعیین کننده و سرنوشتساز بوده است؛ بسیار راهگشا است.
به تعبیری دیگر در صحنه عمل در گفتمان و پادگفتمان سیاسی ایران روحیه شهادتطلبی و ایثارگری به عنوان قدرت بازدارندگی حاکمیت در مقابل تمام دسیسهها و دشمنیها تحت عنوان براندازی نرم قرار گرفته است. به برکت خون شهیدان تاکنون در این تقابل تهاجم، ارزشها در مقابل تخریبها غالب بوده است.
در پایان به روح پر فتوح شهیدان، امام شهیدان درود میفرستیم و برای مقام معظم رهبری (مدظلهالعالی) آرزوی طول عمر و سلامتی مسالت مینمائیم. همچنین برای تمام خانوادههای شهدا بهویژه والدین گرامی شهدا و جانبازان عزیز و آزادگان سرافراز و خانوادههای معظم این عزیزان از خداوند متعال توفیق و سلامتی روز افزون خواستاریم. برای نهاد مقدس بنیاد شهید و امور ایثارگران نیز در چهل سال دوم انقلاب اسلامی پر رنگ شدن نقش آن در تمدن سازی و شکلگیری تمدن نوین اسلامی توفیقات روزافزون را طلب داریم.
پیشنهادسفر همگانی در عید فطر یا قربان با اختصاص بنزین سفر داده شد
کمیته گردشگری و فضاهای ورزشی پیشنهاد ایجاد فرصت سفر همگانی بعد از بحران کرونا و تشویق مردم به سفر در اعیاد فطر و قربان با ملحوظ کردن بنزین سفر را به هیات دولت ارائه داد.
در دومین نشست کمیته گردشگری و فضاهای ورزشی در خصوص پیشگیری و مقابله با بیماری کرونا، اعضای این کمیته در خصوص ایجاد فرصت سفر همگانی و تخفیف هتلها و تأسیسات گردشگری در سراسر کشور به توافق رسیدند و این پیشنهاد برای تصویب بههمراه دیگر مصوبات کمیته از سوی علی اصغر مونسان وزیر میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی به سعید نمکی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و رئیس ستاد ملی مدیریت کرونا ارسال شد. در این نشست که به میزبانی وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی و با حضور نمایندگان وزارتخانههای بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ورزش و جوانان، راه و شهرسازی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (سازمان حج و زیارت) و پلیس اطلاعات و امنیت عمومی ناجا و معاونتهای این وزارتخانه برگزار شد، موضوعات مختلف مرتبط با حوزه گردشگری در شرایط شیوع بیماری کرونا مورد بررسی قرار گرفت.
تشدید ایرانهراسی به بهانه کرونا ممنوع
در ابتدای این نشست ولی تیموری معاون گردشگری کشور و دبیر کمیته با اشاره به ضرورت اتخاذ تدابیر لازم برای کنترل و کاهش آسیبهای بیماری کرونا با همکاری دستگاههای مسئول بر ضرورت هوشیاری دستگاهها برای جلوگیری از سو استفاده برخی کشورها برای تشدید ایرانهراسی به بهانه بیماری کرونا و خدشهدار کردن خصلت مهماننوازی ایرانیان تاکید کرد و رعایت اصول اخلاقی و اخلاق حرفهای را در مواجهه با هموطنان و حتی مبتلایان احتمالی به بیماری کرونا لازم و ضروری دانست.
او همچنین اعلام کرد که پیشنهادهای اقتصادی وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی برای جبران خسارات واحدهای و اماکن عمومی که به معاونت اقتصادی ریاست جمهوری ارسال شده، در آن نهاد در دست بررسی قرار گرفته که امیدواریم منتج به تصمیمهای خوبی شود.
تعطیلات عید فطر و قربان، فرصت سفر همگانی
در ادامه این جلسه، اعضای کمیته مصوب کردند که بهدنبال ابلاغ پروتکلهای مربوط به پیشگیری و کنترل بیماری کرونا نظارتهای لازم برای اجرایی شدن آنها در واحدهای تابعه و تحت پوشش دستگاههای عضو کمیته انجام پذیرد، همچنین ایجاد فرصت سفر همگانی بعد از دوره بحران بیماری کرونا و تشویق مردم به سفر در اعیاد فطر و قربان با ملحوظ کردن بنزین سفر و تخفیف در هزینههای سفر مانند تور، اقامت، پذیرایی و… بهعنوان پیشنهاد این کمیته به هیئت دولت ارائه شود. ضمن اینکه با توجه به اعلام آمادگی پلیس اماکن عمومی ناجا برای انجام امور مربوط به ضدعفونی، تأسیسات گردشگری، مقرر شد جزئیات کار سریعاً بررسی و برای اجرا به دبیرخانه کمیته اعلام شود. توقف فعالیت تأسیسات گردشگری که به دلیل کمبود اقلام بهداشتی و ضدعفونی، امکان رعایت پروتکلهای پیشگیری و کنترل کرونا را ندارند، تا عادی شدن شرایط، اقدامات لازم برای جبران آسیبهای مربوط به شیوع بیماری کرونا در تأسیسات گردشگری و ورزشی و حملونقل و اماکن زیارتی تا حصول نتیجه و لغو مراسم نوروزگاهها با توجه به ضرورت اتخاذ تدابیر احتیاطی لازم برای پیشگیری از شیوع بیماری کرونا از دیگر مصوبات این کمیته است. همچنین در این جلسه مصوب شد، دستگاههای عضو برنامههایی را برای پر کردن اوقات فراغت مردم، برنامهریزی و به اجرا درآورند که از آن جمله میتوان به گردشگری مجازی و ورزشهای خانگی در محیط منازل و همچنین لیگ بازیهای رایانهای و ادعیه و زیارتهای مجازی و… اشاره کرد. اعضای این کمیته تصویب کردند که دستگاههای عضو، با اتخاذ تدابیر لازم مراجعات حضوری مردم را به حداقل ممکن کاهش دهند. در همین راستا مقرر شد تمدید مجوزها و پروانههای فعالیت ذینفعان به پایان اردیبهشت ماه موکول شود و تا آن تاریخ مجوزهای موجود، معتبر قلمداد شود.
در ادامه این نشست همچنین گزارش اقدامات دستگاهها در زمینه پیشگیری و کنترل شیوع بیماری کرونا، همکاری پژوهشکدههای وزارتخانههای علوم و بهداشت برای سرعتبخشی به تولید مواد، اقلام و ملزومات ضدعفونی کننده محیطهای عمومی و اهتمام به آموزش از طریق فضاهای مجازی و نیز همکاری صدا و سیما در برگزاری گردشگری مجازی در موزهها و جاذبههای تاریخی با همکاری معاونت میراثفرهنگی کشور مورد بررسی قرار گرفت.
گزارش
حمله «ویروس اخبار بد» به ایرانیها
علیاکبر جنابزاده
نخبگان بهجای آگاه کردن جامعه از مخاطرات روانی ناشی از انتشار اخبار بد، نظر جامعه را بهسمت مسائل دیگری منحرف میکنند که عموماً چندان ضروری یا حتی با اهمیت نیستند. متأسفانه سال ۱۳۹۸ برای ایرانیان سال سختی بود؛ وقایع و فجایع مختلف از همان ابتدای سال و اکنون هم ویروس کرونا. اما مردم ما امسال از جانب یک نیروی بسیار قدرتمندتر مورد تهاجم قرار گرفتند: سیل اخبار بد. طی ماههای اخیر، خبرگزاریهای خارجی و داخلی با سرعتی سرسامآور مشغول انتشار اخباری سیاه و سفید پیرامون وقایع ایران بودهاند. جامعة ایران صبح خود را با اخبار بدی آغاز میکند که هرکدام از آنها بهتنهایی میتواند یک شوک عظیم باشد، اما ظاهراْ ما عادت کردهایم که روزانه با اخبار بد مواجه شویم. این پدیده تنها در ساحت مطالعات میانرشتهای علوم انسانی قابل تحلیل است، در حالیکه بهنظر میرسد حلقههای دانشگاهی ما بحث در مورد این مسئله را نادیده میگیرند. حتی بسیاری از دانشگاهیان و متفکران جامعه در بند همین تله گرفتار میشوند. آنها نهتنها اخبار بد را مصرف میکنند، بلکه برخی از آنها حتی مشغول تولید چنین اخباری هستند و به شرایط استرسزای ناشی از انتشار گسترده اخبار بد دامن میزنند. با افزایش انتشار اخبار بد، مجادلههای سیاسی درباره این اخبار نیز بالا میگیرد. نخبگان بهجای آگاه کردن جامعه از مخاطرات روانی ناشی از انتشار اخبار بد، نظر جامعه را بهسمت مسائل دیگری منحرف میکنند که عموماً چندان ضروری یا حتی با اهمیت نیستند. رسانه نیز در این کارزار طبیعتاً جانب اخبار بد را میگیرد، بدون اینکه تأثیرات مضر این رویکرد بر روان جامعه را درک کند.
امروزه کسانیکه در تکاپوی بهروز ماندن در زمینه آگاهی از اخبار هستند، اشتهایی سیریناپذیر برای مصرف اخبار بد دارند. تیترهای دردناک، افشاگریهای کذب، جنجالهای خبرنگاران و اخبار بد درباره اتفاقات بد، همچنان این افراد را بهخود جلب میکند. خوانندگان جراید، بینندگان تلویزیون و کاربران شبکههای اجتماعی بیآنکه درباره خطرهای رفتارشان آگاه باشند، بهخاطر مصرف بیرویه اخبار بد آنچنان خود را یکسره در معرض ویروس جدیدی بهنام «ویروس اخبار بد» قرار دادهاند که حتی اگر مطالعات علمی و یافتههای دانشمندان به آنها یادآوری کند چنین رویکردی چه مخاطراتی در بر دارد، مظنون میشوند که توطئهای در کار است تا آنها را از دانستن حقیقت باز دارد. این طرز فکری بهغایت اشتباه است. حقیقت این است که فعالان رسانهای و کسانیکه از دل صرفاً یک خبر بد، یک فاجعه و بحران بیرون میکشند، عملاً در حال نابود کردن شبکه عصبی جامعه خویش هستند؛ آن هم صرفاً برای سرگرم شدن یا کسب پول و شهرت.
اخبار بد که اکنون سالهاست در رأس هرم اخبار قرار گرفته و گوی سبقت را از سایر اخبار داخلی و خارجی ربوده است، ریشهای عمیق و پیشینهای طولانی در صفحات «حوادث» روزنامهها دارد. اخبار مربوط به جنایات، خیانتها و مرگهای دردناک بهخاطر حوادث عجیب، هرروز تندتر و زنندهتر از روز قبل در حال انتشار هستند. اگرچه شکل و جنس صفحات حوادث روزنامهها و مجلات زرد ایران طی سالهای اخیر دستخوش دگرگونیهایی شده است، اما هرگز فرصت تنفس به مغز و روان مخاطب ایرانی نداده اند. سیل خروشان اخبار بد هماکنون در ایران تبدیل به تهدیدی جدی شده است. بنابراین، درست است اگر بگوئیم که ویروس واگیردار و همهگیرِ واقعی در ایران که سالهاست بر جامعه غلبه کرده و بزرگترین خطر برای سلامت روانی جامعه بهشمار میرود، «ویروس اخبار بد» است! این ویروس مستقیماْ حس امنیت و آرامش جامعه را هدف قرار میدهد و بههمین دلیل است که متخصصان و کارشناسان بیشتر روی خطر بروز پنیک اجتماعیِ ناشی از ویروس کرونا تأکید میکنند تا خودِ بیماری کرونا. ویروس اخبار بد، مردم را متقاعد میکند که همواره در معرض خطرهای جدی قرار دارند. اعتیاد به اخبار بد در میان برخی «خبر خورها» آنچنان شدید است که اگر روز خود را با خواندن یا شنیدن یک خبر بد آغاز نکنند، تا شب دچار التهاب و آشفتگی هستند.
سرعت هضم اخبار بد
«رالف دابلی» نویسنده و محقق آمریکایی در کتاب «هنر شفاف اندیشیدن» میگوید طی دهههای اخیر «انسان متوجه شده که رژیم غذایی نامناسب، زندگی را بهخطر میاندازد و بیماریهای زیادی نظیر سکته و دیابت بهدنبال دارد. با این حال، بسیاری از ما هنوز متوجه نیستیم که خبر برای مغز مانند شکر است برای بدن! هضم اخبار برای مغز بهسادگی هضم شکر برای بدن است.» شکر میتواند بهسادگی جذب بدن شود و برای بدن مضر است. رسانه یکسره تکههای بسیار کوچکی از اخبار را به خورد مغز ما میدهد. این تکههای خبر آنقدر کوچک هستند که اگر آنها را جداگانه در نظر بگیرید، اصلاً دچار نگرانی نمیشوید و فهم و جذب آنها نیاز چندانی به فکر کردن ندارد. این دقیقاْ دلیل اصلی سیریناپذیریِ مغز ما در مصرف خبر است. ما از مصرف خبر سیر نمیشویم. نقطه مقابل این وضعیت را میتوان در مطالعه کتاب یا مقاله دید. خواندن و هضم کردن اطلاعات موجود در یک کتاب یا مقاله طولانی نیاز به فکر کردن دارد. گزارهها و خبرهایی که رسانه در اختیار شما قرار میدهد، برای مغز مانند شکلاتهایی در زرورقهای رنگ و وارنگ است. به گفته دابلی «امروز ما با اطلاعات و اخبار همانطور برخورد میکنیم که بیست سال پیش با غذاها برخورد میکردیم.» اخبار بد بسیار سریعتر از سایر اخبار جذب مغز میشود و اثری عمیقتر روی ناخودآگاه فرد میگذارد. دلیل اصلی سرعت بالای جذب اخبار بد، امکان همذاتپنداریِ مخاطب با کسانی است که درگیر یک سانحه بودهاند. شما ذاتاً تمایل دارید خودتان را جای افراد درگیر حادثه بگذارید. رسانه از این تمایل بهخوبی آگاه است. بهعنوان مثال فرض کنید داستان ماشینی را میخوانید که هنگام عبور از یک پل، بهخاطر ویران شدن پل بهداخل یک دره عمیق سقوط کرده است. در این مثال، رسانه روی چیزهایی تمرکز میکند که باعث جلب نظر شما میشود، مثل مدل ماشین، افرادیکه در ماشین بودهاند، اینکه مبدأ حرکتشان کجا بوده، بهکجا میرفتهاند و اگر کسی در بین آنها زنده مانده، اینکه هنگام سقوط در دره چه حسی داشتهاند. رسانه روی این موضوعات تأکید میکند، چون شما ناخودآگاه خودتان را جای راکبین ماشین میگذارید، در حالیکه هیچکدام از این مسائل، موضوع اصلی نیست. موضوع اصلی در این داستان، قدرت ساختاری پل است؛ یا خطری که مدتها در دل این پل پنهان بوده و مسئولین ذیربط آن را نادیده گرفتهاند یا خطرهای مشابهی که ممکن است در سایر پلها وجود داشته باشد. اخباری که برخی رسانهها در مورد وجوه مختلف حادثهها نشر میدهد، نقشهای از خطرهای موجود در اطراف ما در ذهنمان ترسیم میکند، اما نگاه گزینشگر رسانه و طبع خاص آن در انتخاب زاویه دید نسبتبه یک واقعه سبب میشود در حالی این طرف و آن طرف برویم که نقشهای اشتباه از مخاطرات واقعی زندگی خود در دست داریم. مسائلی که بسیاری از رسانهها برای ما برجسته میکند، خطرات واقعی زندگی نیستند.
مصرفگرایی خبری: چه چیزی به ما «مربوط» است؟
در میان مشتاقان اخبار بد هیچکس به این سوال اهمیت نمیدهد که سود واقعی گرایش به مصرف اخبار بد چیست؟ اگر از یکی از آنها بپرسید که از میان مثلاً ده هزار خبری که طی سالهای اخیر شنیدهاند، تنها به یک خبر اشاره کنند که باعثِ ایجاد تغییر مثبت در زندگی یا اتخاذ یک تصمیم درست شده باشد، احتمالاً یک نفر هم نمیتواند. در حقیقت، همانطور که «آلن باتن» در مقالة «دشواریهای مصرف اخبار» که سال ۲۰۱۴ در هافینگتنپست منتشر شد، میگوید، «ما اولین نسل بشر هستیم که دنبال اخبارِ بیربط به خودمان میگردیم. برای بسیاری، فهمیدن اینکه کدام خبر به آنها ربط دارد، کاری دشوار است، اما بهسادگی میفهمند چه چیزی جدید است چه چیزی جدید نیست.» و رسانه دقیقاً از همین طریق شما را تحریک میکند؛ با دادنِ چیزی که اگرچه بهشما بیربط است، اما جدید و دسته اول بهنظر میرسد. جنگِ میان «مرتبط بودن» و «جدید بودن» نزاع بنیادین عصر جدید است. این نبردی است که رسانه علیه بشریت آغاز کرد. سازمانهای رسانهای با ایجاد این حس که اطلاعاتی جدید در اختیار شما میگذارند، میکوشند این تکههای خبری را بهعنوان مزیت رقابتی زندگی مخاطب جا بزنند. آنها سعی میکنند به مخاطب بقبولانند که ناآگاهی از این اخبار، آنها را از جریان زندگی عقب میاندازد، زیرا هرچه «بیخبرتر» باشند، با اوضاع و احوال جامعه «بیربطترند». این اخبار اگرچه جدیدند، اما هیچ ارتباط واقعی با زندگی مخاطب ندارند. بنابراین، بسیاری از افراد زمانیکه از اخبار دور میمانند، دچار اضطراب میشوند، زیرا این وضعیت در ذهن آنها بهمعنی عقبماندگی است.
ویروس اخبار بد
بیماریهای فیزیکی و روانی زیادی ریشه در مواجهه نامتناسب و مداوم با اخبار بد دارند. اخبار بد سیستم لیمبیک بدن (سیستم در همپیچیده متشکل از اعصاب و شبکههای عصبی) را بهشدت تحریک میکند. مواجهه مداوم با اخبار بد و داستانهای ترسناک سیلی از کورتیزولها را درون بدن راه میاندازد. ترشح کورتیزول باعث تضعیف مکانیسم دفاعی بدن و توقف ترشح سوماتوتروپین (هورمون رشد بدن) میشود. بهعبارت دیگر، بدن درون استرس مزمن غرق میشود. کورتیزول اضافی در بدن باعث اختلالات شناختی، توقف رشد بدن، اضطراب و آسیبپذیری در برابر انواع ویروسها میشود. سایر عوارض جانبی مواجهه مداوم با اخبار بد عبارتند از پنیک، خشونت و کاهش حساسیت بدن. تحقیقی که سال ۲۰۱۲ توسط گروهی از روانشناسان انجام شد نشان داد که در مواجهه با اخبار بد، زنان بیشتر در معرض اضطراب مزمن هستند تا مردان و ذهن آنها آسیبهای عمیقتر و طولانیتری میبیند، زیرا حافظه بهتری نسبتبه مردان دارند. تأثیر دیگر قرار گرفتن در معرض اخبار بد، بروز «خطاهای شناختی» است. خطای شناختی زمانی رخ میدهد که یک نفر نتواند درست فکر کند یا تصمیم درست را بگیرد. عوامل مختلفی در بروز خطاهای شناختی نقش دارند که مهمترین آنها «تعصب تصدیقی» یا تمایل به تصدیق است. تعصب تصدیقی، تمایل به تفسیر و یادآوری اطلاعات بهنحوی است که طرز فکر، اعتقاد یا فرضیه یک نفر را تصدیق کند. زمانیکه یک نفر به این نتیجه برسد که بهبود روابطش با دیگران در گرو تصدیق رفتارها و شخصیتاش از جانب آنهاست، تعصب تصدیقی قدرت میگیرد. در حقیقت، طبق نظر تاجر و انسانشناس آمریکایی «وارن بافت»، کاری که انسان بیشترین تخصص را در آن دارد «تفسیر دادهها و اطلاعات جدید است، طوریکه دریافتها و نتیجهگیریهای اولیه از آن اطلاعات دستنخورده باقی بماند.» این یعنی مغز ما میتواند اطلاعات را بهنحوی تفسیر کند که دریافت اولیة ما از آن اطلاعات، تغییری نکند. اخبار، این خطای شناختی را شدت میبخشد. این روند در نهایت به بروز اعتمادبهنفس بیش از اندازه میانجامد و فرد را بهسمت اتخاذ تصمیمات غلط و داوری اشتباه درباره موقعیتهای مختلف هل میدهد. اخبار همچنین یک اختلال ذهنی دیگر را تقویت میکند که «تعصب داستانی» نام دارد. بهطور خلاصه، در اثر اختلال تعصب داستانی، ذهن ما چیزی را باور میکند که از نظرش «منطقی» بهنظر میرسد، اگرچه ممکن است غلط یا حتی خیالی باشد.
|
|
آدرس مطلب: http://emtiazdaily.ir/newspaper/page/4241/19253/75319
آدرس مطلب: http://emtiazdaily.ir/newspaper/page/4241/19253/75320
آدرس مطلب: http://emtiazdaily.ir/newspaper/page/4241/19253/75321
آدرس مطلب: http://emtiazdaily.ir/newspaper/page/4241/19253/75322
|
عناوین این صفحه
- گردشگری به کمک بیاید
- شهادتطلبی و ایثارگری؛ سرمایه منحصربهفرد ایران اسلامی
- پیشنهادسفر همگانی در عید فطر یا قربان با اختصاص بنزین سفر داده شد
- گزارش