|
فرهنگ غذایی مردم غنا؛ خورشها و سوپهایی مغذی و شگفتانگیز
یکی از مولفههای مهم فرهنگ عامه در هر کشوری غذاهای بومی آنجاست. آشنایی با خوراک مردم یکی از راههای مهم برای شناسایی خلق و خوی آنهاست. در این گزارش با غذاهای مردم غنا آشنا میشوید.
عمده وعدههای غذایی بومیان غنا، شامل غذای اصلی است که با مواد اولیه نشاستهای، تهیه و طبخ میشود و عمدتاً به همراه سس یا سوپ با منبع پروتئینی مناسب مورد استفاده قرار میگیرد. اجزا و ماده اصلی اغلب سسها و سوپهای مورد استفاده، تشکیل شده از گوجه فرنگی کنسرو شده یا تازه که در نتیجه موجب میشود تقریباً تمامی سوپها و خورش های غنایی از نظر ظاهر به رنگ قرمز یا نارنجی باشد.
غذای اصلی: سبک بانکو در وعدههای غنایی
غذاهای اصلی در بخش جنوبی این کشور شامل کاساوا و پلنتین است. در مناطق شمالی غذای اصلی شامل ارزن و ذرت است. «یم» ذرت و انواع لوبیا در سراسر غنا به عنوان غذاهای اصلی مورد استفاده قرار میگیرد.
سیب زمینی شیرین و «کوکویم» در رژیم غذایی غنایی حائز اهمیت است. با ظهور عصر جهانی شدن، غلات از جمله برنج و گندم به طور فزایندهای در غذاهای غنائیان گنجانیده شده است. غذاهایی که در ذیل این مطلب ذکر خواهد شد، نمایانگر وعدههای غنایی هستند که از این مواد اصلی تهیه میشوند.
غذاهای تهیه شده از ذرت
«آکپل» همانطور که در میان اقوام «ایو» از آن نام برده میشود، هرگز نباید با «بانکو» اشتباه گرفته شود. زیرا غذای بانکو با تنوع چشمگیراش توسط اقوام «گا-دانگمه» یا «گا» قبیله ساکن در آکرای بزرگ مورد استفاده قرار میگیرد و با یک تفاوت جزئی با پروسه تهیه و آماده سازی «گا-کنکی» نیازمند بکار گیری نوع متفاوتی از «آفلاتا» است که مخلوط با خمیر «کاساوا» است، اما بر خلاف «گا-کنکی» نیازی به استفاده از پوسته ذرت ندارد. طایفه «گا-دانگمه» که یکی از قبایل عمده در غنا است، دستور پخت غذای «بانکو» را به طور ویژه به خود اختصاص داده، علی رغم اینکه ممکن است در قبایل دیگر نیز تهیه و سرو شود. بعضی اوقات فقط از آرد ذرت استفاده میشود اما در بسیاری از مناطق خمیر کاساوا به همراه خمیر ذرت تخمیر شده مورد استفاده قرار میگیرد.
«ام مور» یکی دیگر از غذاهای غنایی است که از خمیر تخمیر شده ذرت و بدون کاساوا پخته شده و مانند بانکو در بین مردمان آکان تهیه و مورد استفاده قرار میگیرد. «کنکی» که به نامهای «کومی» یا «دوکونو» نیز معرف است، شامل خمیر تخمیر شده ذرت است که در پوسته ذرت پیچیده میشود. نوع دیگری از این غذا در میان مردمان «فانتی» وجود دارد که از آن به عنوان «فانته دوکونو» یا «فانتی کنکی» نام برده میشود. این تفاوت در شکل پیچیدن آن در برگهای پلنتین است که به آن شکل، عطر، طعم و رنگ متفاوتی در مقایسه با «گا-کنکی» میدهد. هر دوی این غذاها باید به مدت طولانی در یک ظرف استوانهای بجوشد.
«توو زافی» یک غذای تهیه شده از ارزن یا ذرت است که بیشتر در مناطق شمالی غنا مورد استفاده قرار میگیرد. «فونفوم» یک نوع غذای تهیه شده از ذرت است که در مناطق جنوب غربی غنا مشهور است.
غذاهای تهیه شده با برنج
«واکی»، که مخلوطی از برنج و لوبیا به رنگ بنفش قهوهای است. این رنگ حاصل یک نوع برگ بومی است که به «ذرت خوشهای دورنگ» معروف است. این غذا شباهت چشمگیری با برنج و نخودفرنگی مناطق غربی هند دارد. برای تهیه این خوراک، برنج را به همراه یک نوع برگ محلی، نارگیل، لوبیای چشم بلبلی یا لوبیا قرمز بخار پز میکنند.
«اومو تو» توپ برنجی، شامل برنج پوره شده به هم چسبیده که به طور معمول در غنا به همراه سوپ سرو میشود. برنج پخته و برنج آب پز شده که با بسیاری از خورشها یا سسهای قرمز رنگ سرو میشود.
«جولوف رایس» برنج پخته شده مخلوط با خورش است که شامل گوجه فرنگی، ادویه جات و گوشت آب پز در کنار هم است. این غذا از بازرگانان سنگالی که قبل از دوره استعمار در «زونگو» مستقر بودند نشأت گرفته و با سلیقه بومیان غنا تطبیق داده شده که به طور معمول با گوشت بز، گوسفند، گوساله یا مرغ، به صورت آب پز، بریانی یا کبابی، تناول میشود.
«فراید رایس» یا برنج سرخ شده به سبک چینی متناسب با سلیقه مردمان غنا.
«انگوا مو» به آن برنج روغنی نیز میگویند. این غذا برخلاف برنج سرخ شدهای است که قبل از سرخ کردن باید پخته شود. در این غذا ابتدا رنج روغنی را با پیاز سرخ شده، سرخ میکنند و سپس زمانی که پیاز به رنگ قهوهای در آمد، آب را به آن اضافه میکنند. این کار رایحه متفاوتی به برنج میبخشد. پس از آن، برنج در مخلوطی از روغن و آب میپزد و زمانی که غذا آماده شد، خوراک حالتی روغنی خواهد داشت. این غذا ممکن است با سبزیجات یا بنابر سلیقه شما با گوشت قیمه شده پخته شود. بیشتر، آن را در ظروف سفالی به همراه فلفل دلمهای سرو و در نهایت با کنسرو ساردین یا تخم مرغ نیمرو آن را کامل میکنند.
«انگوو موو» یا (پالم برنج) این وعده غذایی یک جایگزین برای برنج روغنی است. فقط به جای روغن آشپزخانه (پخت و پز) از روغن نخل (پالم) استفاده میشود. طعم آن با توجه به نوع روغن نخل مورد استفاده، متفاوت است.
غذاهای تهیه شده از کاساوا
«کوکونته» یا «آبت»: این غذا از پودر کاساوا پوست کنده تهیه شده که معمولاً در کنار سوپ «گرانات» سرو میشود که شامل انواع گوشت قرمز مانند بره، شکمبه (سیرابی) و گربه ماهی دودی است.
«فوفو»: این غذا از کاساوای کوبیده شده و «پلنتین» یا «یم» کوبیده شده و پلنتین یا کوکویم کوبیده شده، تهیه میشود که همیشه با یکی از انواع مختلفی از سوپهای غنایی همراه است.
«گاری» (Gari): یک نوع غذای تهیه شده از کاساواست و اغلب با «رد رد» ماهی و خورشت لوبیای چشم بلبلی یا شیتو و ماهی مصرف میشود.
«آتیکه» یا «آکیکه»: از کاساوا تهیه شده و غذای محبوب مردمان نازما، آهانتا و آکان در ساحل عاج است.
«پلاکالی»: این خوراک نیز از کاساوا تهیه شده و غذای محبوب مردمان نازما، آهانتا و آکان در ساحل عاج است.
غذاهای تهیه شده از لوبیا
ترکیبی از نشاسته و خورش که به تهیه «رد رد» و «طوبانی » میانجامد. این غذاها در درجه اول مبتنی بر پروتئین گیاهی (لوبیا) است. ردرد یک خورش لوبیا و ماهی با پلنتین سرخ شده و اغلب همراه با غذای گاری و ماهی همراه است. طوبانی یک کیک لوبیای آب پز است که در نیجریه به آن «موی موی» گفته میشود.
غذاهای تهیه شده با «یم»
«آمپسی»: یم آب پز شده که ممکن است با پلنتین، کوکویم، سیب زمینی و کاساوا تهیه شده باشد. این غذا به طور سنتی با قلیه ماهی که حاوی گوجه فرنگی، روغن و ادویه جات است، سرو میشود.
«یم فوفو»: نام این غذا فوفو است که در آن به جای کاساوا یا پلنتین از یم یا کوکویم استفاده شده است. این غذا به شکل خمیر نرمی است که به طور سنتی با هر یک از انواع سوپهای غنایی سرو میشود و در مناطق شمال و جنوب شرقی بسیار محبوب است.
«مپوتو مپوتو» (خوراک یم یا شوربا): این غذا از برشهای «یم» آب پز شده و مقدار قابل توجهی فلفل، پیاز، گوجه فرنگی، نمک و چاشنی سرو میشود. «مپوتو مپوتو» در سرتاسر غنا مورد استفاده قرار میگیرد اما به اندازه غذاهای غنایی محبوب نیست.
سوپها و خورشها
بیشتر غذاهای غنایی با خورش، سوپ یا «ماکو» که نوعی چاشنی تند تهیه شده از فلفل قرمز خام و سبز، پیاز و گوجه فرنگی (سس فلفل) است، سرو میشوند. تهیه خورشها و سوپهای غنایی نسبتاً مشکل و پیچیده بوده و با استفاده از طیف گستردهای از عناصر خوشمزه، خاص همچون طعم دهندهها و ادویههای مختلف طبخ میشوند.
سبزیجاتی مانند میوه نخل، بادام زمینی، برگهای کوکویم، آیویو، اسفناج، قارچ وحشی، بامیه، بادمجان، گوجه فرنگی و انواع مختلف از حبوبات از اجزای اصلی سوپها و خورشهای غنایی هستند. حبوبات نیز منبع اصلی تهیه پروتئین در غذاهای غنایی محسوب میشوند.
در این میان انواع گوشت گاو، گوشت و پاچه خوک، بز، گوشت گوسفند، مرغ، بوقلمون دودی، شکمبه، حلزونهای خشک شده و ماهی سرخ شده از دیگر منابع متداول پروتئین موجود در سوپها و خورشها هستند که بعضی اوقات انواع مختلف گوشت و ماهی را در یک سوپ به صورت مخلوط سرو میکنند. سوپها عمدتاً به عنوان غذای اصلی مورد استفاده قرار میگیرند و پیشغذا نیستند. گوشتهای دودی، ماهی و غذای دریایی در سوپها و خورشهای غنایی نیز از مواد رایج مورد استفاده در این خوراکها محسوب میشوند.
این غذاهای دریایی معمولاً شامل خرچنگ، میگو، «پری وینکلز»، اختاپوس، حلزونها، حشرات، اردک و صدف هستند.
گوشت، قارچ و غذاهای دریایی برای تقویت و حفظ طعم ممکن است دودی، شور یا خشک شوند. ماهی نمکی به طور گستردهای برای عطر و طعم خورشی که مواد اصلی آن ماهی است مورد استفاده قرار میگیرد. ادویههایی مانند آویشن، سیر، پیاز، زنجبیل، فلفل، کاری، ریحان، جوز هندی، «سامبالا»، «تترا پلارا تتراپترا » و «بی لیف» نیز برای دستیابی به طعم معطر و تند که از ویژگیهای غذایهای غنایی است مورد استفاده قرار میگیرند.
روغن پالم، روغن نارگیل، کره «شیء»، روغن هسته پالم و روغن بادام زمینی از مهمترین روغنهای مورد استفاده در سفرههای غنایی است که برای پخت و پز یا سرخ کردن استفاده میشود و بعضی مواقع در غذاهای غنایی هیچ جایگزینی ندارند. به عنوان مثال، از روغن پالم در خورشهای فانته فانته، اتو، اوکرو، ردرد، اگاسی (دانه کدو تنبل) و مپوتو مپوتو استفاده میشود.
به دلیل تبلیغات منفی رسانههای غنا و معرفی روغنهای تصفیه شده، روغن نارگیل، روغن هسته پالم و کره شیء محبوبیت خود را برای پخت و پز از دست دادهاند. امروزه این روغنها بیشتر در خانوارهای سنتی، برای صابون سازی و فروشندگان تجاری مواد غذایی به عنوان جایگزینی ارزان قیمت به جای روغنهای پخت و پز تصفیه شده مورد استفاده قرار میگیرند.
معمولترین سوپهای مورد استفاده در فرهنگ غذایی غنا، سوپ بادام زمینی، سوپ سبک (گوجه فرنگی)، سوپ کانتومر (برگ گیاه تارو ، سوپ میوه پالم، سوپ آیویو و سوپ اوکرا هستند. خورش گوجه فرنگی یا گراوی، خوراکی است که اغلب با برنج یا واکی سرو میشود. از سایر خورشهای گیاهی میتوان از خورش کانتومر، تخمهای باغی ، اگاسی (دانه کدو تنبل)، اسفناج، بامیه، اوکرا و… نام برد.
وعدههای صبحانه
بیشتر این غذاهایی که تاکنون نام برده شده است، عمدتاً به هنگام نهار و شام سرو میشوند. با این حال، تعداد زیادی از ساکنان شهری یا کارگرانی که به کارهای یدی مشغول هستند، از این غذاها به عنوان صبحانه نیز استفاده میکنند و آنها را از فروشندگان خیابانی میخرند.
در شهرهای بزرگ غنا، افراد طبقه کارگر غالباً از میوه، چای، نوشیدنیهای شکلاتی، جو، فرنی برنج (به گویش محلی به آن آب برنج گفته میشود) یا کووکو (فرنی ذرت تخمیر شده) و کووز / آکارا یا ماسا (برنج، پلنتین رسیده و ذرت خرد شده) استفاده میکنند. از سایر غذاهای مورد استفاده در وعده صبحانه میتوان از گریتس، تومبرون (فرنی ذرت بو داده) و فرنی ارزن نام برد.
مصرف نان یکی از ویژگیهای مهم در صبحانه غناییهاست که به عنوان غذا مورد استفاده قرار میگیرد. نان غنایی به دلیل کیفیت خوبش مشهور است زیرا با آرد گندم پخته میشود و گاهی نیز برای بهبود کیفیت بافت نان، آرد کاساوا به آن اضافه میشود. چهار نوع نان اصلی در غنا وجود دارد، که عبارتند از: نان چای (مشابه باگت)، نان شکری (که یک نان شیرین است.)، نان قهوهای (گندم کامل) و نان کرهای، نان چاودار، نان جو و نان مالت نیز در این کشور رایج است.
نوشیدنی ها
در جنوب غنا نوشابههای غنایی به نام آسانا (که از ذرت تخمیر شده تهیه میشود) رایج است. در امتداد دریاچه ولتا و در جنوب این کشور نوشابه پالم که از درخت پالم تهیه میشود، استفاده فراوان دارد. علاوه بر این یک نوشیدنی از «کنکی» خنک شده وجود دارد که در غنا به آن کنکی یخ زده گفته میشود، در شمال غنا بایساب، سورل، توس و لاموجی (یک نوشیدنی شیرین تند) که از نوشابههای غیر الکلی هستند، استفاده فراوان دارند. در مناطق شهری نوشیدنیهای غنایی ممکن است شامل آب میوه، نوشیدنیهای کاکائو، آب نارگیل تازه، ماست، بستنی، نوشابههای گازدار، مالت و شیره سویا باشد.
خاطرات فرمانده دسته ویژه غواص لشکر 41 ثارالله منتشر شد
شب حنظله ها؛ خاطرات داستانی روحانی شهید محمد مهدی آفرند، فرمانده دسته ویژه غواص گردان ۴۱۲ لشکر ۴۱ ثارالله توسط انتشارات شهید کاظمی منتشر شد.
فاطیما کریمی| نوشتن از شهید سخت است. شهیدی که گل سرسبد و محبوب همه خانواده و اقوام و دوستانش بود. روحیه حمایت از مظلوم و ظلم ستیزی او در دوران قبل از انقلاب از او یک مبارز چریک ساخته بود. با اینکه نوجوانی ۱۲ ساله بود اما در مبارزات مسلحانه شرکت میکرد. بسیار فعال و مهربان بود. تا فرصتی مییافت به اقوام و خویشان مخصوصاً مسنترها سر میزد و صله رحم میکرد. نمینشست که برایش شیرینی و میوه بیاورند، بلند میشد و کارهای مانده بر زمین را با علاقه انجام میداد.
مهمترین ویژگی روحانی شهید محمّدمهدی آفرند اخلاصش بود. هیچ یک از اقوام و حتی خواهران و برادران او نمیدانستند که او در جبهه چه کاره است! نمیدانستند او فرمانده دسته ویژه خطشکن غواص است. اصلاً نمیدانستند او شنا بلد است! هیچ گاه از تمرینهای طاقت فرسای غواصیاش؛ از مجروحیتهای پیدرپیاش؛ از سوزش بدن و چشمهایش در اثر شیمیایی شدن؛ از شجاعتها و دلیریهایش و.. هیچگاه از هیچ کارش، هیچ نگفت! کارهایی که فقط برای خدا میکرد و فقط خدا میداند و خودش.
بسیار با صفا و صمیمیّ برخورد میکرد، در بین اقوام و دوستانش محبوبترین فرد بود. بر سر سفره غذا در حجره طلبگیاش، با مهربانی و شوخی ابتدا لقمه بر دهان دوستانش میگذاشت و بعد خودش میخورد!
بخشی از دلنوشتههای شهید:
غرابت صفت لاینفّک بسیجی است و حتی میتوان گفت که جزو ذات اوست. تا بسیجی است این کوه و دشت و زمین و زمان شاهد غربت او هستند. آری اینان از همه چیز کناره گرفتند تا بلکه صدای دل نواز معشوق خود را بشنوند که بگوید بیا، بیا پیش خودم، بیا و تو قبولی. خدایا غربت اینها به حدی است که حتی جسد آنها هم غریبانه در میانه دشت رها میشود و زیر این آفتاب سوزان میماند. تا بلکه تو راضی شوی. اینان آرزو دارند که جسدشان بماند تا بلکه محبوب دلشان اباعبدالله الحسین علیه السلام سرشان را در دامن بگیرد.
بخشی از کتاب:
چند دقیقهای برای بچهها سخنرانی کرد و در پایان روضه حضرت زهرا سلام الله علیها را خواند. همه اشک میریختند، خودش از همه بیشتر. شروع کرد به سینه زدن و نوحه خواندن: «چه زیباست شهادت، چه زیباست شهادت، شهادت شیرین است.»
آخر سخنانش گفت: «بچهها امشب، شب حنظلهها ست، امشب خیلی از حنظلهها (تازه دامادها) شهید میشن!»
یکی از بچهها پرسید: «منظورت چیه؟! کدوم یکی از بچهها شهید میشن؟»
با دست اشاره کرد سمت یکی، یکی و گفت: «تو شهید میشی! … تو و تو شهید میشید! …»
یکی از بچهها سرش را نزدیک گوش محمّدمهدی برد و پرسید: «خودت چی؟! خودت هم حنظله هستی.»
لبخندی شیرین زد: «خودم هم امشب شهید میشم.»
کتاب «شب حنظله ها»؛ خاطرات داستانی روحانی شهید محمد مهدی آفرند، فرمانده دسته ویژه غواص گردان ۴۱۲ لشکر ۴۱ ثارالله در قطع رقعی و ۲۵۵ صفحه، به کوشش رضا کشمیری به رشته تحریر و توسط انتشارات شهید کاظمی روانه بازار شد.
اخبار
به مناسبت دهه اول محرم
برنامه های فرهنگسرای رازی اعلام شد
در آستانه ماه محرم وایام سوگواری امام حسین (ع)برنامه های فرهنگسرای رازی اعلام شد.
به گزارش امتیاز، این برنامه ها که با رعایت تمامی اصول بهداشتی و شیوه نامه های ابلاغی و رعایت فاصله گذاری اجتماعی برگزار می شود شامل تعزیه خوانی،سخنرانی،... است.
بر اساس این گزارش گروه تعزیه نینوا از غروب پنجشنبه 30 مرداد ماه به مدت یازده شب با اجرای تعزیه های حر،حضرت قاسم،علی اکبر،ابی عبدالله،اسارت و...به هنر نمایی می پردازد.
برگزاری سخنرانی در خصوص مسایلی از قبیل خانواده حقیقی در عصر فضای مجازی،تربیت فرزند بر اساس فرهنگ عاشورا،و عاشورا جلوه زیبای رابطه پدر و فرزند بعد از نماز مغرب و عشا با حضور حجت الاسلام علی فروتن بخش دیگری از مراسم است .
علاقه مندان میتوانند برای شرکت در مراسم در زمان یاد شده از ساعت 18 به فرهنگسرای رازی واقع در بوستان رازی به آدرس میدان قزوین،خیابان قزوین،خیابان شهید مرادی،بوستان رازی فرهنگسرای رازی مراجعه و یا برای کسب اطلاعات با تلفن 55423353 تماس بگیرند.
یو نسبو پنج میلیون دلار حق تالیف گرفت
محبوبیت ژانر نوآر اسکاندیناوی ممکن است بعد از دوران اوج خود در اوایل دهه ۲۰۱۰ کمی رو به افول باشد، اما پرفروشترین نویسنده نروژی نشان از اتفاقی متفاوت دارد. اطلاعات مالیاتی عمومی نشان میدهد که دو شرکت یو نسبو در سال ۲۰۱۹ بیش از ۵۸ میلیون کرون نروژ (۶.۵ میلیون دلار) درآمد داشتند که ۴۵.۵ میلیون کرون (۵.۱ میلیون دلار) از آن در قالب حق تالیف یا رویالتی کتاب بود.
نسبو فقط در دو شرکت انتشاراتی خود ۱۹۰ میلیون کرون (۲۱.۵ میلیون دلار) سرمایه دارد و این جدا از سهام و سرمایهگذاریهای دیگرش است. هنوز ارقام نهایی ۲۰۱۹ منتشر نشده اما ثروت نسبو در سال ۲۰۱۸ معادل ۲۷۶ میلیون کرون (۳۱.۱ میلیون دلار) بود. این در حالی است که علاوه بر مالیات بر درآمد، نروژ یک مالیات ثروت سالانه ۰.۸۵ درصدی هم از ثروت شخصی فراتر از ۱.۵ میلیون کرون (۱۶۹ هزار دلار) دریافت میکند. نسبو علاوه بر نواختن موسیقی در یک گروه و نوشتن کتابهای کودکان، نویسنده مجموعهای از رمانهای نوآر جنایی به شدت محبوب است که در نروژ و در سراسر جهان هوادارانی پر و پا قرص پیدا کردهاند. هری هوله نام شخصیت اصلی این رمانهاست که به بیش از ۵۰ زبان ترجمه شدهاند. این مجموعه حالا تبدیل به یک ماشین چاپ پول شده و تضمین شده است که هر رمان جدید وی پرفروش میشود. نسبو در ماه ژوئن ۲۰۱۹ دوازدهمین رمان از این مجموعه را با عنوان «چاقو» منتشر کرد که به سرعت در نروژ و بریتانیا به کتاب شماره یک تبدیل شد. بیشتر منتقدان میگویند پیشرفت این ژانر داستانی به خاطر دو نویسنده یعنی ماژ سیووال و پر والو است که در دهه شصت و هفتاد میلادی با هم ۱۰ کتاب نوشتند و در داستانهایشان از نقد اجتماعی هم بهره بردند. نسبو به خاطر گسترش این ژانر با بینشهای روانشناختی و چشماندازی جهانی شناخته میشود. با وجود اینکه بعضی منتقدان میگویند شخصیت پلیس الکلی و ضدقهرمان او یک الگوی خسته است، اما نسبو که این الگو را خلق کرد، با آن به موفقیت چشمگیری دست یافت.
گلستان گنجینه آیینهای عزاداری؛ رزمایش ارادت به حسین (ع) در تب کرونا
اعظم محبی: محرم آمد؛ ماه عزا؛ ماه قیام سیدالشهدا؛ ماه آمیختگی با حسین (ع) و شمیم کربلا… ماهی که آسمانیان و زمینیان حال و هوای دیگری دارند.
پارچه نوشتهها و پرچمهای زرد، سرخ و سیاه در شهر، یکییکی افراشته شده و نوای «باز این چه شورش است که در خلق عالم است» از گوشه گوشه محلات به گوش میرسد.
بر قامت تکایا، مساجد و حسینیههای شهر رخت عزا پوشیده شده تا نشان دهد که مشق دلدادگی حسین، محدودیت کرونایی نمیشناسد و با عقل و شعور حسینی، میتوان شور حسینی را تجربه کرد.
از آغاز شیوع ویروس کرونا پارادوکسهای مختلف در سطح جامعه ایجادشده و برخی از آئینها تحتالشعاع این اپیدمی قرارگرفته است. توصیهشده برخی آئینهای مذهبی ویژه محرم هم مانند اطعامدهی به شکل دیگری اجرا میشود.
اطعام دهی، انواع سینهزنی و سوگواری ازجمله مراسم قدیمی این ماه در گلستان بوده که برخی ثبت ملی هم شده است. اجرای این آئینها ریشهای دیرینه دارد و حتی بهعنوان یکی از جاذبههای گردشگری مذهبی مطرح است؛ اما امسال شیوع کرونا محدودیتهای زیادی برای آیینهایی مانند دسته چوبی، توق بندان، سینهزنی کمر به کمر رامیان و غیره ایجاد کرده است.
نگارستان ایرانزمین تنوع قومیتی داشته و هر شهر و قومی عشق و ارادت خود به امام حسین (ع) را به شکل خاص نشان میدهد.
آئین محرم گرگانیها
در هر محله گرگان آئینها و مراسم خاص سوگواری برگزار شده و بافت تاریخی و محلات قدیمی شهر میزبان خیل عظیمی از مردم میشود.
آیینهایی چون دسته روی، توق بندان، پامنبری یا چهل منبری و دسته چوبی در محلاتی چون سبزه مشهد، نعلبندان، میدان عباسعلی و محلات فرعی برگزار میشود.
یکی از نمادهای کربلا، عَلم و یا توق است که گرگانیها در عصر روز چهارم تا دهم محرم، مراسم علم یا توق بندان را به یاد و احترام علمدار کربلا برگزار میکنند.
علمها یک شاخه عمودی بوده که از قطعات مختلفی که شامل یک چوب پنج متری و یک سری قطعات برنجی و فلزی که آیات مختلف بر روی آن حکاکی شده، تشکیل شده است. هریک از محلات تاریخی گرگان در شب قبل از توق بندان دستهروی کرده و به صورت دسته و ذکر نوحه و مصیبت و صلوات به محلی که باید این وسیله سنگین چوبی و فلزی نصب شود، حرکت میکنند.
این مراسم در محلات مختلف (میرکریم، نعلبندان، پاسرو، میخچه گران، سرچشمه، سبزه مشهد، سرپیر، دباغان، میدان عباسعلی، دربنو، دوشنبهای، شازده قاسم، ملل و آلوچه باغ) اجرا میشود.
مراسم طوق بندان بعد از نماز ظهر و قبل از نماز مغرب و عشا اجرا شده و این طوقها پس از بسته شدن و انجام مراسم خاصی گِرد میدان دور داده شده و در جداره تکیه تا روز ۲۸ صفر که گرگانیها به آن چهل و هشتم میگویند، نصب خواهند شد.
مراسم سنتی طوق بندان گرگان در سال ۹۲ در اجلاس پیرغلامان به عنوان میراث معنوی با شماره ۴۳۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
چهلمنبر
«چهلمنبر» یا «پامنبری» یکی دیگر از رسوم قدیمی عزاداری ماه محرم گرگانیها است که طبق آن غروب روز تاسوعا مردم به درب منازلی میروند که منبرهای عزاداری دارند و با روشن کردن شمع در پای آنها برای برآورده شدن حوائج خود دعا میکنند، گرگانیها اعتقاد دارند اگر کسی شمع روشن کند و بر روی چهلمنبر بگذارد حاجتش برآورده میشود.
مراسم چهلمنبر گرگان هم به عنوان میراث معنوی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
دسته چوبی
شب دوازدهم ماه محرم که سوم شهادت امام حسین (ع) است، از بعضی محلات قدیم گرگان مانند سبزه مشهد، سر پیر، دباغان و میخچه گران دسته چوبی عازم محلات دیگر میشوند.
دسته چوبی شبیه دسته زنجیرزنی است، با این تفاوت که افراد یک چوب یا نی به طول یک متر را به طور عمودی به دست میگرفتند و بر بالای سر میبردند و آن را به بالا و پایین حرکت میدادند و با دست دیگر سینه میزدند و اشعار خاصی را در مسیر راه میخواندند.
تشکیل دسته چوبی با روشن کردن چند مشعل و به دست گرفتن چوب انجام میشود، آن گاه با شعار مدد یا علی حرکت عزاداران به سمت محلات دیگر آغاز میشود. این دسته برای عزاداری در محلات و حرکت در مسیر راه، اذکار یا اشعاری دارند که آن را مدام تکرار میکنند.
آئین عزاداری رامیانیها
مراسم عزاداری در شهرستان رامیان از قدمت زیادی برخوردار بوده و محققان پیشینه عزاداری آن را به دوران آلبویه نسبت میدهند. مرحله پیش از عزاداری در رامیان، شامل غبارروبی مساجد، آمادهسازی پرچم و بیرق و غیره است و مراسم بستن علم هم به دست فردی انجام میشود که مورد قبول مردم باشد. در انجام این آئین مردم سیاهپوش شده و از صنایعدستی مانند شال و روسری خود به این علم آویزان میکنند تا قداست پیدا کند. سینه زنی هم به شکل خاص انجام میشود، در هنگام سینه زنی هم عزاداران در صف منظمی میایستند و درحالیکه به سمت راست حرکت میکنند دست چپ خود را دور کمر فرد سمت راستی خود حلقه میکنند و با ضربآهنگ خاصی پا را دو قدم به جلو و یکقدم به عقب برمیدارند. در این مراسم یک فرد با تجربه سردسته میشود و دسته را حرکت میدهد.
عزاداران روز عاشورا لباسهایی به رنگ سفید، سبز و مشکی بر تن میکند، رنگ سفید نماد کفن، رنگ مشکی نماد عزاداری و رنگ سبز نماد سید و اهل بیت است. اوج مراسم عزاداری هم در میدان امام علی (ع) شهر رامیان برگزار میشود، این میدان ریشه تاریخی کهنی دارد و غالباً در گذشته محلی برای تجمع و تصمیمگیری مهم شهر بوده است.
تراکمه و عاشرآی
ماه محرم در میان ترکمنها به «عاشرآی» معروف است و وجه تسمیه آن به خاطر وجود روز عاشورا در آن ماه است.
ترکمنها در این ماه، آداب رسوم خاصی دارند که از جمله آن گرفتن روزه، خواندن نمازهای نافله، دادن صدقه، پختن انواع نان و اطعمه محلی، دعوت از اهالی محله در مراسم ناهار، فرستادن صدقه به مساجد و خواندن دعا و قرآن به ارواح طیبه شهدای مظلوم کربلا مخصوصاً امام حسین (ع) است.
در روز عاشورا اغلب ترکمنها روزه میگیرند و بر این اعتقاد هستند که روزه گرفتن در این ماه کفالت گناهان یک سال گذشته را میکند.
سیستانیهای گلستان
نوحه خوانی، سینه زنی، زنجیرزنی، شبیه خوانی یا تعزیه خوانی و خواندن زیارت عاشورا از جمله آئینهای معمول سیستانیهای گلستان در ایام محرم است. در ابتدای محرم تنی چند از بزرگان و پیرغلامان خوش صدا روی پشت بام منازل و مساجد رفته با خواندن اشعاری حزن انگیز مردم را از آمدن ماه محرم آگاه میکنند.
پخت غلور (حلیم سیستانی) و شله زرد، امتناع از پخت غذا در سه روز قبل از واقعه عاشورا، نوحه سرایی و برگزاری مجالس روضه و عزاداری از دیگر رسوم سیستانیها است.
شبیه خوانی یا تعزیه که به «شووی گردونی» یا شبیه خوانی معروف است هم در بیشتر روستاهای سیستانی نشین اجرا میشود.
همچنین مرسوم است که از شب چهارم محرم به بعد، دستههای عزا به صورت سینه زنی و زنجیرزنی از حسینیهها برای عرض تسلیت به مساجد و تکایای دیگر میروند و زمان رسیدن دو دسته به هم، مداحان و پیرغلامان با خواندن اشعاری به صورت «بحث و بیت» (نوحه و پاسخ نوحه) به همدیگر تسلیت میگویند.
سیستانیها دارای نوع خاصی از سینه زنی بوده که به آن «شنستکا» (نشسته) معروف است. در این آئین، عزاداران به صورت نشسته و سه ضرب سینه زنی میکنند و نوحه خوان مجلس اشعار و مراثی معروف به بحرطویل حاوی مضامین حماسی و زیبا را خوانده و سینه زنان جواب میدهند.
سینه زنان که روی زانو نشستهاند، به حالتی که نشان از افسوس و حسرت از شهادت سالار شهیدان (ع) و یاران با وفایش دارد دست روی زمین زده و آن را به شهادت میگیرند که زمین توشاهد باش ما عزادار خاندان عصمت و طهارت (ع) هستیم و سپس روی زانو بلند شده و سینه میزنند و در زمان سینه زنی نیز به سرعت دستها به سینه کوبیده میشود.
علم گردانی
یکی از آئینهای چند صد ساله گلستان علم گردانی است که همچنان با قوت در نقاط مختلف شهری و روستایی برگزار میشود.
علم گردانی روز هفتم یا نهم محرم برگزار شده و سنتیترین شیوه علم گردانی را در بخش کوهستانی بندرگز و کردکوی و دیگر مناطق ییلاقی و کوهستانی مرکز استان شاهد هستیم.
علم وقتی به جلوی هر منزلی میرسد، با دود کردن اسپند و کلپر مورد استقبال قرار گرفته و برخی از خانوادهها با آوردن آب، تندیس سرو علم را شستشو داده و آب آن را در اطراف منزل و داخل اتاقها می پاشند و معتقد هستند که متبرک است و برکت میآورد و بلاها را دور میکند.
شام غریبان
از آئینهای دیگر مردم گلستان تعزیه خوانی، دستهروی و خیمه سوزان در روز تاسوعا و عاشورا بوده که همه آنها بیانگر مظلومیت اهل بیت (ع) است.
مردم در قالب دستههای عزاداری در عصر روز تاسوعا در خیابانها و کوچههای شهر و روستا به زنجیرزنی و سینه زنی پرداخته و سپس در مراسم پا منبری شرکت میکنند. همچنین مردم به یاد شب وداع امام (ع) با یارانش تا صبح عاشورا به ذکر مصیبت و قرآن خوانی مشغول میشوند و بعد از خواندن نماز صبح به زیارت اهل قبور میروند.
عزاداران نماز ظهر عاشورا را اقامه کرده و عصر عاشورا گروه تعزیه خوانی به اجرای تعزیه میپردازد.
آخرین مراسم دهه محرم «شام غریبان» است که بعد از اقامه نماز مغرب و عشا و با تشکیل دستههای عزاداری و رفتن به محلات و کوچههای مختلف شهر و روستا برگزار میشود.
عشق به امام حسین (ع) و ائمه اطهار مانند دری گرانبها در سینه تمام مسلمانان نهاده شده و تا تاریخ باقی است، از یادها نخواهد رفت.
|
|
آدرس مطلب: http://emtiazdaily.ir/newspaper/page/4342/20116/80061
آدرس مطلب: http://emtiazdaily.ir/newspaper/page/4342/20116/80062
آدرس مطلب: http://emtiazdaily.ir/newspaper/page/4342/20116/80063
آدرس مطلب: http://emtiazdaily.ir/newspaper/page/4342/20116/80064
|
عناوین این صفحه
- فرهنگ غذایی مردم غنا؛ خورشها و سوپهایی مغذی و شگفتانگیز
- خاطرات فرمانده دسته ویژه غواص لشکر 41 ثارالله منتشر شد
- اخبار
- گلستان گنجینه آیینهای عزاداری؛ رزمایش ارادت به حسین (ع) در تب کرونا