|
نگاهی به چهار اثر ناصر پلنگی در محرم
بازنمایی باورهای دینی در آثار معاصر
چهار اثر از ناصر پلنگی،نقاش شناخته شده با رویکرد مذهبی -اجتماعی در گنجینه موزه پاسارگاد نگهداری می شود که تماشای این آثار در ایام محرم، ماه عزای خاندان پیامبر، میتواند جدا از تداوم بخشی برای نمایش مظلومیت امام حسین (ع) و یاران باوفایش، کنشگری هنرمند امروز را به انعکاس باورهای مذهبی به خوبی نشان دهد.
به گزارش امتیاز؛ مجموعه آثار «ایران امروز» ناصر پلنگی، یکی از نمونه آثاری است که باورها و فضای فکری، فرهنگی و اجتماعی ایران کنونی را به خوبی نشان میدهد. این مجموعه آثار روشها، منشها و بینشهای جاری در دوران معاصر ایران زمین را با زبان بصری و در قالب تصاویر مستند به صورت دکوپاژهای دیجیتالی ارائه کرده، تا بیانی بینامتنی، بین آیینها محرم در گذشته و امروز را در آثارش مورد خوانش قرار دهد.
مردانی به عزا نشسته در برابر شمایل امام معصوم، زنانی خیمه بر دوش، روحانی که به سوی کلام خدا گام بر میدارد و زنانی به نظاره نشسته، نقشمایههای هنری که هرآنچه از آنها دورتر میشوند رنگ میبازند؛ جملگی به وضعیت باورهای دینی در دنیای معاصر میپردازند.
این آثار تداوم جریان فرهنگی در ایران شیعی را به زبانی ساده اما عمیق به تماشا میگذارند. اینکه هنر چگونه در گذشته بیانی تصویری آفریده که امروز نیز در برابر این تصاویر مردانی به عزای امام معصوم مینشیند؛ موضوع پیوند جریانهای فرهنگی و باورها اجتماعی را به خوبی نشان میدهد. اینکه باورها چگونه میتوانند با هنر زنده بمانند و در جریان زمان سفر کنند.
کنشگری زنان امروز با بر دوش کشیدن خیمهها، وضعیت امروز جایگاه اجتماعی زن را به خوبی نشان میدهد. اینکه زنان چگونه بر روی شانههای خود باورهای دینی را حمل میکنند و گمنام در تاریخ، ندای هل من ناصر ینصرنی امام حسین (ع) و خاندانش را به نسلهای مختلف منتقل میکنند. یا سفر به سوی کلام خدا که احیای باورهای دینی درست، با خوانش از کلام حق که در طول تاریخ کمی گسسته شده است را در مجموعه «ایران امروز» شاهد هستیم.
هنر از دیرباز باورهای دینی عصر خود را بازتاب داده است. هنرمند کنشگر به دور از جامعه خود نیست و آنچه در اعتقادات جوامع در جریان است را بازنمایی میکند. این کنشگری یکی از دلایل اصلی تداوم باورهای دینی است، زیرا اثر هنری هم میتواند باورهای دینی را برای عموم جامعه ملموس کند.
تاریخ به خوبی نشان داده است که چگونه رسانههای هنری در تداوم باورهای دینی بخصوص در ایران نقش دادهاند. تعزیه، نقاشی، نقالی، نوحهسرایی، خط و مقتلنویسیها، همه و همه، در آیینهای مذهبی امروزه نقش داشتهاند و در تداوم این اعتقادات و باورها سهیم بودهاند.
این کنشگری در دنیای امروز نیز جریان دارد و هنرمندان با نگاهی به جریان فکری جامعه، بازخوانی معاصر از این باورها را ترسیم و به تداوم آنها برای نسلهای آینده میپردازند.
جملگی آثار این مجموعه ناصر پلنگی، نشان از توجه به باورهای اجتماعی در دنیای معاصر دارند و بازتاب خوبی از وضعیت امروز در تداوم این جریان فکری را نشان میدهند. تماشای این آثار در ایام محرم، ماه عزای خاندان پیامبر، میتواند جدا از تداوم بخشی برای نمایش مظلومیت امام حسین (ع) و یاران باوفایش، کنشگری هنرمند امروز را به تداوم باورهای اجتماعی به خوبی نشان دهد.
چهار اثر از مجموعه ایران امروز که با تکنیک فتو مدیا روی بوم در سال ۲۰۱۰ خلق شده اند در گنجینه موزه بانک پاسارگاد در باغ نگارستان نگهداری می شود.
موزه هنرهای تجسمی معاصر بانک پاسارگاد همزمان با اخذ مجوز رسمی از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، دوره جدید فعالیت خود را با اجاره دو سالن مجهز در «مجموعه تاریخی و فرهنگی باغ موزه نگارستان» از تیرماه ۱۳۹۹ آغاز و پس از آماده سازی سالن های نمایش به نحوی که شایسته ارائه استاندارد آثار، و در شأن هنرمندان و هنر دوستان باشد، فعالیت خود را از اواخر سال گذشته آغاز کرده است.
درهای این موزه پس از رهایی از شرایط بغرنج کرونایی بار دیگر به روی مردم عزیز گشوده خواهد شد.
ناصر پلنگی، زاده ۱۳۳۶ شهر همدان نقاش ، مجسمهساز و مدرس دانشگاه است یکی از معروف ترین چهره های نقاشان انقلاب محسوب می شود و همچنان به دیوار نگاره مسجد جامع خرمشهر در زمان جنگ ایران و عراق شهرت ملی دارد. او فارغالتحصیل رشته کارشناسی نقاشی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است و دوره کارشناسی ارشد خود را در دانشگاه تربیت مدرس به پایان رساند.
نمایشگاه زنان در جنگ ایران و عراق شامل عکس و طراحی در نگارخانه فویر دانشکده هنر استرالیا در سال ۱۳۸۶ و مکاشفات، عکس، رسانه و نقاشی در موزه تاریخ سنگاپور در سال ۱۳۸۶ از جمله دیگر فعالیتهای شاخص او به شمار می رود.
پلنگی همچنین برنده دو جایزه مهم نیز هست : اثر «میراثهای فراموششده» در چهارمین دوره جایزه جهانی هنرمندان نوظهور و جایزه ویژه سومین دوسالانه نقاشی معاصر ایران.
از «خاندان گوچی» تا «داستان وست ساید»؛
نگاهی به جدول اکران مهمترین فیلمهای هالیوودی
به دنبال استقبال گرم سینمادوستان از فیلمهای جدیدی که در ماه ژوئن (خرداد- تیر ۱۴۰۰) روی پرده رفت، اهالی هالیوود کم کم نسبت به احیای گیشه امیدوار شدند و استودیوهای بزرگ فیلمسازی که یک بار بهار و یک بار زمستان گذشته به دلیل تداوم شیوع کرونا مجبور به تغییر جدول اکران فیلم های خود شده بودند، این دفعه برای اولین بار نسبت به اکران های پاییزی خود مطمئن بودند. هرچند این خوشبینیها و امیدواریها چندان دوام نداشت و با ظهور سویه دلتای ویروس کرونا و بالا رفتن آمار مبتلایان به این ویروس، مردم ظرف تنها چند هفته دوباره نسبت به بازگشت به سالنهای سینما احساس خطر کردند و دچار تردید شدند.
نتایج افکارسنجی شرکت نشنال ریسرچ گروپ نشان میدهد تمایل مردم به بازگشت به سینماها در اوایل ماه ژوئیه (تیر- مرداد) به رکورد ۸۱ درصد در دوران کرونا رسیده بود اما این آمار دچار کاهشی روزافزون شد تا این که در تاریخ ۱۶ اوت (۲۵ مرداد) به نرخ نگران کننده ۶۴ درصد رسید؛ غولهای صنعت سینما که احساس خطر کرده بودند فورا دست به کار شدند و یک بار دیگر سراغ جداول اکران رفتند؛ شرکت سونی اکران فیلم ونوم: بگذار قتل عام شود (Venom: Let There Be Carnage) با بازی تام هاردی را از ۲۴ سپتامبر (۲ مهر) به ۱۵ اکتبر (۲۳ مهر) موکول کرد و انیمیشن هتل ترانسیلوانیا ۴: ترانسفورمانیا را که قرار بود در تاریخ اول اکتبر (۹ مهر) روی پرده سینماها برود با قراردادی ۱۰۰ میلیون دلاری برای اکران آنلاین به آمازون فروخت.
ویروس کرونا در ۱۸ ماه گذشته ثابت کرد قدرت برهم زدن هرگونه زمانبندی و برنامهای را دارد اما به هر روی استودیوهای معروف فیلمسازی همچنان با خوشبینی و امیدواری برای اکران تولیدات جدید خود تاریخ اعلام میکنند با این امید که تا آن زمان بحران کرونا تحت کنترل درآمده باشد.
جدول اکران آن دسته از فیلمهای داغ هالیوودی فهرست شده است که در نیمه دوم سال جاری میلادی روی پرده سینماها یا سرویسهای پخش اینترنتی به نمایش درخواهند آمد:
گریه کن ماچو ((Cry Macho
فیلم وسترن گریه کن ماچو به کارگردانی و تهیهکنندگی کلینت ایستوود و بازی ایستوود، ادوارد مینت، دوایت بوآکم، ناتالیا تراون، هوراسیو گارسیا روخاس و فرناندا اورجولا درباره یک پرورش دهنده اسب است که از روزهای اوجش فاصله گرفته و قبول میکند در ازای دریافت پول پسر رئیس سابقش را از مادرش در مکزیک بدزدد. اما در راه مکزیک تا تگزاس، رابطهای پیچیده بین مرد سوارکار و پسری که ربوده شکل میگیرد، رابطهای که دیدگاه نقش اصلی فیلم را به زندگی تغییر خواهد داد. گریه کن ماچو ۱۷ سپتامبر (۲۶ شهریور۱۴۰۰ ) اکران میشود.
چشمان تامی فی (The Eyes of Tammy Faye)
درام اجتماعی چشمان تامی فی با بازی اندرو گارفیلد و جسیکا چستین، داستان زوجی را روایت میکند که در دهه ۷۰ و ۸۰ میلادی، بزرگترین شبکه مذهبی جهان را تاسیس و اداره کردند. این فیلم که براساس یک داستان واقعی و به کارگردانی مایکل شوالتر ساخته شده، نشان میدهد که جیم و تامی فی باکر با وجود امپراطوری رسانهای که تشکیل داده بودند چطور همه چیز را از دست دادند. این فیلم نیز همزمان با فیلم جدید کلینت ایستوود یعنی در روز ۱۷ سپتامبر (۲۶ شهریور) روی پرده سینماها خواهد رفت.
تیتان (Titane)
فیلم ترسناک تیتان ساخته جولیا دوکرنا که جایزه اصلی جشنواره کن ۲۰۲۱ را از آن خود کرد، پاییز امسال در سینماهای آمریکا به نمایش درخواهد آمد. دوکرنا خالق فیلم مهیج خام (۲۰۱۷) در فیلم جدیدش باورهای سنتی درباره جنسیت و قدرت را به چالش میکشد. این فیلم داستان زنی ۳۲ ساله به نام الکسیا را روایت میکند که در اثر یک تصادف از دوران کودکی تا با حال با یک صفحه تیتانیومی در سرش زندگی میکند و این شیوه زندگی از او یک قاتل زنجیرهای ساخته است. تیتان اول اکتبر (۹ مهر) اکران خواهد شد.
آخرین دوئل ((The Last Duel
درام تاریخی آخرین دوئل که به کارگردانی ریدلی اسکات و براساس کتابی به همین نام نوشته اریک جاگر ساخته شده، داستان دو مرد از قرن چهاردهم میلادی را روایت میکند که دستور دارند تا پای مرگ با هم دوئل کنند. مت دیمون، آدام درایور و جودی کومر از ستارگان این فیلم هستند که ۱۵ اکتبر (۲۳ مهر) روی پرده سینماها خواهد رفت.
شب گذشته در سوهو
((Last Night in Soho
پروژه سینمایی جدید ادگار رایت کارگردان، نویسنده و تهیهکننده مطرح انگلیسی، فیلمی مهیج روانشناختی است درباره یک دختر علاقهمند به دنیای مد و طراحی لباس که در زمان سفر کرده و در دهه ۱۹۶۰ با خواننده محبوب خود ملاقات میکند. این فیلم شب گذشته در سوهو نام دارد و از بازیگران آن میتوان به آنیا تیلور جوی، توماسین مک کنزی و مت اسمیت اشاره کرد شب گذشته در سوهو ۲۲ اکتبر (۳۰ مهر) اکران خواهد شد.
جاودانهها ((Eternals
فیلم ابرقهرمانی جاودانهها به کارگردانی کلویی ژائو که بیست و پنجمین فیلم از دنیای سینمایی مارول است، داستان یک نژاد نامیرا از بیگانگان به نام جاودانهها را روایت میکند که به مدت هزاران سال به طور مخفیانه در زمین زندگی کردهاند و از قدرتها و قابلیتهای مختلفی از جمله نیروی فوق بشری و قدرت پرواز کردن برخوردارند. از جمله ستارگان حاضر در این فیلم میتوان به آنجلینا جولی، کیت هرینگتون، ریچارد مدن و سلما هایک اشاره کرد؛ موسیقی این فیلم نیز کاری از رامین جوادی آهنگساز سرشناس ایرانی- آلمانی است. فیلم جاودانهها پنجم نوامبر ۲۰۲۱ (۱۴ آبان) اکران خواهد شد.
ساگی باتم ((Soggy Bottom
از فیلم جدید پل توماس اندرسن که ساگی باتم نام دارد، جزئیات چندانی در دست نیست جز آن که ماجراهای این فیلم در دهه ۱۹۷۰ میلادی و در دره سن فرناندو در جنوی کالیفرنیا اتفاق میافتد. در این فیلم بردلی کوپر با بازیگرانی چون جوزف کراس و بنی سفدی همبازی میشود. ساگی باتم در حال حاضر در مرحله پس از تولید است و ۲۶ نوامبر (۵ آذر) روی پرده سینماها خواهد رفت.
خاندان گوچی
((House of Gucci
فیلم خاندان گوچی به کارگردانی ریدلی اسکات، جزئیات قتل مائوریتزیو گوچی (با بازی آدام درایور) و سقوط سلسله مُد گوچی را جلوی دوربین میبرد. در این فیلم پاتریشیا رجیانی (با بازی لیدی گاگا) پس از آن که ۱۸ سال را به جرم اقدام به قتل همسر سابقش، مائوریتزیو، در زندان گذرانده سرانجام در سال ۲۰۱۶ آزاد شده و با اسم مستعار بیوه سیاه به امپراطوری گوچی برمیگردد و هرآنچه در توان دارد را برای محافظت از ثروت، شکوه و آبروی خاندانش به کار میگیرد. این فیلم که بسیاری انتظارش را میکشند در تاریخ ۲۶ نوامبر (۵ آذر) روی پرده سینماها به نمایش درخواهد آمد.
کوچه کابوس
((Nightmare Alley
فیلم کوچه کابوس به کارگردانی گییرمو دل تورو یک فیلم مهیج روانشناختی با اقتباس از رمانی به همین نام اثر ویلیام لینزی گرشام است. بردلی کوپر و کیت بلانشت نقشهای اصلی این فیلم را بازی میکنند؛ یک مرد کلاهبردار که با یک روانپزشک دست به یکی میکند تا در کنار هم با فریب دادن مردم آنها را تلکه کنند. این فیلم سوم دسامبر (۱۲ آذر) اکران خواهد شد.
داستان وست ساید
((West Side Story
فیلم داستان وست ساید به کارگردانی استیون اسپیلبرگ که با اقتباس از یک تئاتر موزیکال متعلق به سال ۱۹۵۷ ساخته شده، یک درام عاشقانه است که داستان رومئو و ژولیت ویلیام شکسپیر را در پس زمینه فرهنگ دارودستههای خیابانی در دهه ۱۹۵۰ نیویورک به تصویر میکشد. انسل الگورت، ریتا مورنو و کوری استول از بازیگران این فیلم موردانتظار هستند که دهم دسامبر (۱۹ آذر) اکران خواهد شد.
آواز 2 ((Sing
آواز ۲ که دنباله انیمیشن موزیکال آواز محصول سال ۲۰۱۶ است، بازیگران محبوب هالیوودی را در قالب حیوانات آوازه خوان گرد هم جمع کرده است.این انیمیشن که در تاریخ ۲۲ دسامبر (۱ دی) روی پرده سینماها خواهد رفت، با صداپیشگی اسکارلت جوهانسون، متیو مک کانهی، ریس ویترسپون، تارون اگرتون، نیک کرول، ست مک فارلن، توری کلی، جان سی. ریلی، نیک آفرمن و جنیفر هادسون، در واقع هدیه کریسمس هالیوود به خانوادهها در آمریکا خواهد بود.
به بالا نگاه نکن
(Don›t Look Up)
به بالا نگاه نکن یک فیلم کمدی محصول نتفلیکس است درباره دو ستاره شناس رده پایین که راهی یک تور رسانهای میشوند تا در مورد احتمال نابودی زمین توسط یک ستاره دنبالهدار به مردم هشدار دهند. این فیلم به کارگردانی و نویسندگی آدام مک کی و با حضور ستارگانی چون لئوناردو دیکاپریو، جنیفر لورنس، کیت بلانشت، تیموتی شالامه، مریل استریپ، آریانا گرنده، رون پرلمن و تایلر پری ساخته شده و تاریخ اکران آن ۲۴ دسامبر (۳ دی ماه) اعلام شده است.
تراژدی مکبث
((The Tragedy of Macbeth
فیلم تراژدی مکبث به کارگردانی جوئل کوئن یکی دیگر از فیلمهای داغ و موردانتظار هالیوودی است که هنوز تاریخ دقیق اکران آن اعلام نشده است. این فیلم براساس نمایشنامه مکبث نوشته ویلیام شکسپیر ساخته شده و دنزل واشنگتن و فرانسیس مک دورمند در آن به ترتیب نقش مکبث و لیدی مکبث را بازی خواهند کرد. برندن گلیسون و کوری هاوکینز از دیگر بازیگران تراژدی مکبث هستند.
مسعود امینی تیرانی:
تماشای فیلم تجربی طاقت فرساست
به نقل از ستاد خبری سومین همایش مطالعات فیلم کوتاه تهران، نشست برخط سومین همایش مطالعات فیلم کوتاه تهران با موضوع «فرم: فیل در اتاق فریمها» با حضور مسعود امینی تیرانی و با اجرای تی یام یابنده در اینستاگرام معاونت فرهنگی و آموزش انجمن سینمای جوانان ایران برگزار شد.
تی یام یابنده در ابتدای این لایو گفت: به دلیل کمبود منابع فارسی درباره فیلم تجربی تاکنون کمتر توانستهایم درباره این گونه سینمایی صحبت کنیم اما سینماگران مهمی در این زمینه تلاش کردهاند. در این نشستهای برخط تئوری و تاریخ سینمای تجربی و ۴ جنبش فوتوریست، سورئالیستها، دادائیست ها و ساخت گراها صحبت میشود که در کاباره ولتر زوریخ سوییس راه میاندازند. جنبشها و هنرمندانی که بی اعتماد به سیاست و هنر هستند و به سینما به عنوان یک هنر از این منظر نگاه میکنند که دیگر ابزاری برای انتقال حرف نیست بلکه به خودی خود شاخص و مجزاست و در این نشستها این تاریخ و تئوری بررسی میشود.
در ادامه مسعود امینی تیرانی فیلمساز و مدیر فیلمبرداری سینما روی خط آمد. یابنده با اشاره به عنوان «فرم: فیل در اتاق فریمها» از وی خواست تا ابتدا نگاهی کلی به سینمای تجربی داشته باشد.
فیلم تجربی به مثابه معماری
امینی تیرانی عنوان کرد: تئوریزه کردن سینمای تجربی کار سختی است و با چالشهایی رو به رو است. اینکه اساساً یک تجربه چیست و اگر کسی آن را تجربه کرد آیا باز هم تجربه خواهد بود؟! اما در زمینه تماشای یک فیلم تجربی باید درباره اشتراکاتمان از فیلم تجربی صحبت کنیم. مدیر فیلمبرداری و کارگردان سینما بودن در این بحث چندان قابل جدا کردن نیست. فیلم تجربی گروه کوچکی دارد تا بتواند ایدههای خود را سادهتر اجرایی کند و در جایی شاید این تفکیک بین کارگردان و مدیر فیلمبرداری چندان امکان پذیر نباشد. به تاریخ فیلمهای تجربی هم مراجعه کنیم همین نکته را پیدا میکنیم.
وی ادامه داد: فیلمهای تجربی به داستان گویی توجهی ندارند. به تکرار برخی فرمها به طور منظم یا نامنظم اهمیت میدهند. با زمان در چالش هستند یا آن را گسترش میدهند یا از شکل خارج میکنند یا آن را فشرده میکنند. ارتباط فیلم تجربی با موسیقی نیز زیاد است. تدوین هم با موسیقی و تصویر ارتباط زیادی دارد و نوع ارتباط با موسیقی در اینجا هم مهم است. ترکیب عناصر مختلف از شکل گرفته تا عناصر بصری و حرکت دوربین و تغییرات شکلی در فیلمهای تجربی هم مشخصههای دیگر هستند.
این سینماگر افزود: همچنین مخالفت جدی با هر نوع زبان یا گرامر سینما نیز ویژگی دیگر است. فیلم تجربی آن را نادیده میگیرد و کار جدیدی میکند. مرحله تولید فیلم تجربی مهمتر از محصول نهایی است. اینکه چه به دست میآوریم اهمیت کمتری از چگونگی به دست آوردن آن دارد. وقتی هنر سینما به یک نوع معماری میل میکند احتمالاً به سمت ساخت فیلم تجربی میرود. این تعریفی است که من در تجربههای خودم به آن رسیدهام. زیرا آن را برای دسته بندی ایدههایم مناسب دانستم تا بتوانم گسترش شان بدهم.
امینی تیرانی با بیان اینکه تماشای فیلم تجربی بسیار سخت و طاقتفرساست، عنوان کرد: معماری فرآیند ساماندهی به فضا با استفاده از فرمهاست و میتواند در هر زمانی اجرا شود. بنابراین هر بار دیدن یک فیلم تجربی شکلی از یک ارتباط را ممکن است دوباره ساماندهی کند.
سومین همایش مطالعات فیلم کوتاه تهران به دبیری سعید پوراسماعیلی و دبیری علمی احمد الستی ۲۴ آذر ماه ۱۴۰۰ در بخشهای مقالات پژوهشی، جستارهای آزاد و ترجمه با محوریت سینمای تجربی برگزار میشود. آخرین مهلت ارسال چکیده مقالات به این رویداد ۱۰ شهریور ۱۴۰۰ است.
اخبار
توسط انتشارات بنیاد سینمایی فارابی
کتاب «در فاصله دو صحنه: هنر تمهیدات انتقالی» منتشر شد
کتاب «در فاصله دو صحنه: هنر تمهیدات انتقالی» نوشته جفری مایکل بِیز توسط انتشارات بنیاد سینمایی فارابی منتشر شد.
به گزارش امتیاز، این کتاب با عنوان کامل «در فاصله دو صحنه: هنر تمهیدات انتقالی» آنچه فیلمنامهنویسان، کارگردانان و تدوینگران باید درباره تمهیدات انتقالی در سینما بدانند»، نوشته «جفری مایکل بِیز» کارگردان و نویسنده 43 ساله آمریکایی است که مسعود مدنی آن را ترجمه کرده است. جفری مایکل بِیز دو کتاب دیگر را نیز درباره شیوههای فیلمسازی آلفرد هیچکاک به رشته تحریر درآورده است.در معرفی این کتاب به قلم مترجم آمده است: «نویسنده میخواهد به این موضوع بپردازد که ترکیب انواع صحنهها با محتوا و ضرباهنگهای گوناگون در فیلم تنوع ایجاد میکند و از این رو مقولهای مهم است». او ترجمه این کتاب را به «پرویز شفا» مترجم سینما و استاد فقید تقدیم کرده است.چاپ اول این کتاب توسط انتشارات بنیاد سینمایی فارابی در ده بخش و 223 صفحه به قیمت چهل هزار تومان منتشر شده است.علاقه مندان برای تهیه این کتاب میتوانند به نشر «آوند دانش» به نشانی: تهران، خیابان پاسداران، خیابان گلنبی، خیابان ناطقنوری، بنبست طلایی، پلاک ۴، تلفن: ۰۲۱۲۲۸۹۳۹۸۸ مراجعه کنند.
برای یکی از «بد بیارترین» فیلم سازان ایران
فریدون گله، کارگردان و فیلمنامه نویسی بود که در سال ۱۳۱۹ متولد شد و بعد از ساخت چند فیلم از جمله «کندو» که به نوعی آغاز کننده سینمایی نو در ایران میدانند در سن ۶۴ سالگی در سال ۱۳۸۴ درگذشت.
کتاب «فریدون گله: زندگی و آثار» تنها منبع مکتوب درباره آثار این فیلمساز است که جدا از چند مقاله درباره فیلمهای گله، شامل گفتوگویی مفصل با اوست.
سعید عقیقی - منتقد، مدرس و فیلمنامهنویس - یکی از چهار نفری است که با فریدون گله گفتوگو کرده و مصاحبه و مقالاتش در این کتاب منتشر شده است. او به بهانه سالروز تولد این فیلمساز یادداشتی را با عنوان «اندازههای تاریکی» نوشته که متن کامل آن را در ادامه میخوانید.
«اندازههای تاریکی
فریدون گله بیش از هر کس دیگر مرا به یاد علی عزّت فخار (با بازی علی نصیریان) شخصیت اصلی فیلم کمتر دیده شده او یعنی «مهرگیاه» می¬اندازد. او در آغاز فیلم –احتمالا برای چندمین بار - عریضه¬ای به دادگستری می¬نویسد و زمینی که به عنوانِ حقّ¬اش طلب می¬کند بیابانی بیش نیست؛ تصویری استعاری و گویی ذهنی که قرار نیست آن را در دنیای مادّی به دست بیاورد. در اواخر فیلم وقتی مهری ناپدید می¬شود و علی به دنبال او می¬گردد، درِ خانه¬ای را می¬گشاید و تصویر به همان بیابانی بُرش میخورد که تجسمِ زمین او بود. گلهای که من شناختم همان بود. تصویرِ استثنایی و نایابِ غریبه¬ای از خانواده و طبقه¬ای مرفّه و یکسر بیشباهت به همان خانواده و گاه مایه دلخوری و شرمساری همان طبقه. او نیز همواره به دنبال زمینِ خودش می-گشت:زمینی که استعاره ذهنی او بود نه قطعهای موروثی و خانوادگی. او در این فیلم مهجور به شکلی زمین بایر خود را در ذهن¬اش میسازد و مهر را در زنی عینی - استعاری به نام مهری میجوید. خودش با لذت از این فیلم یاد می¬کرد، آن را بهترین کارش می¬دانست و مهری را «جان» میشمرد. با دیدن فیلم میفهمیم او نزدیک¬ترین برداشتِ غیرمستقیم از «بوف کور» هدایت را در سینما پدیدآورده ¬است.اگر قاسم ¬سیاهِ «زیرپوست شب» به دنبالِ «خانه» خود می¬گشت و ابیِ «کندو» برای یافتنِ «صندلی» خود کافهها را از جنوب تا شمال تهران دوره می¬کرد، علی جادههای شمالی ایران به دنبال تصویری استعاری از زن زیرپا می¬گذاشت.
«گله» هم سینمای ایران را برای یافتن فرصتِ طلایی ساختنِ فیلم محبوب¬اش شخم زد و در مقام فیلمنامه نویس ترکیبی از پرفروش¬ترین و بدترین نمونه¬های آن¬ سینما را هم نوشت، اما به محضِ مساعد دیدنِ شرایط، عجیب¬ترین فیلم¬ها را در دل همان جریان اصلی خلق کرد: «مهرگیاه» وسط محصولات پارس فیلم به موجودی از سیارهای دیگر میمانست که نه ظرفیّت اکران در «گروه¬های سینمایی» را داشت و نه آن قدر «هنری» محسوب می¬شد که در میانِ نمایندگان ایران در جشنواره جهانی فیلم تهران اعتباری بیابد. اما با معیارهای امروز، که تنها تفاوت¬اش با معیارهای دیروز نام افراد است، «مهرگیاه» از تجربه¬های در خور توجه و کنار مانده دهه ۱۳۵۰ به حساب میآمد. سینما برای« گله» همان زنِ استعاریای بود که فکر کردن به او میتوانست تصویرش مردِ پشتِ فرمانِ اتومبیل را به تدریج زیرقطرههای باران حل کند و تصویر عینی او میتوانست بیاعتنا به جسدِ مردی چشم بدوزد که همراه تنها دارایی واقعی¬اش یعنی اتومبیل لکنته¬ای¬ ته درّه جاخوش کرده¬است. بی جهت نبود که مدام به ما می¬گفت «مرا در دفعات حضورم ببینید»؛ آن هم در سینمایی که «حضورِ به هر قیمت» و «حضورِ بی کیفیّت» را غایت حضور می¬دانست و هنوز می¬دانَد.
فریدون گله تا اواخر دهه ۱۳۷۰ فیلم¬ساز محبوب منتقدان نبود. مهم¬ترین نوشته ستایش¬آمیز و مدافعانه درباره «زیرپوست شب» کار جلال مقدم است که منتقد فیلم محسوب نمی¬شود. درباره «مهرگیاه» مطلب چندان مهمی وجود ندارد و نوشته¬های هم¬زمان با اکران «کندو» (مثل نوشته روزنامه آیندگان با عنوان تحقیرآمیز «اگر رُستم این ابی است که ما دیدیم...») غالبا منفی است. نام فیلمهای او در فهرستِ هیچ¬ یک از منتقدانِ رای¬گیری سال۱۳۶۷ مجله فیلم دیده نمی¬شود و حضور او در سینما اساسا توجهی برنمیانگیزد. از منظر تاریخ نقد نیز فریدون گله از بدبیارترین
فیلم¬سازان است. شناختِ او درست در میانه پوستاندازی نسلهای منتقدان و تغییر ذائقه و گرایش آن¬ها (از تظاهر به نخبهگرایی تا هجوم به سمتِ عَلَم کردن نازل¬ترین نمونه¬های این سینما) روی داد و به همین دلیل نوسانِ او در ذهنِ دوستداران سینما میان انواع فیلم¬ها، فیلم سازان و نسل¬ها روی داد و طبیعی بود که او هر بار در سایه یک کارگردان یا جریان قرار بگیرد. کوشش ما برای دیدنِ او دقیقا در همین دوره اتفاق افتاد؛ یعنی اواخر دهه ۱۳۷۰که نام فریدون گله در حد «فیلم سازی که در جنگل زندگی می¬کند»در مجله ای مطرح شده بود. سفر ما به مُتل¬ قو بسیار شبیه جست و جوی علی برای یافتنِ مهری در «مهرگیاه» از کار درآمد و وقتی بازگشتیم، چیزی در هر چهار نفرمان تغییر کرده بود. به گمان من تنها چیزی که او را طی دو دهه و نیم دوری از سینما زنده نگه داشته بود همان خلوت و انزوایی بود که سبب می¬شد در پیله تفکر خودش باقی بمانَد و به رنگِ روزگار درنیاید. پدرش درس¬خوانده کالج امریکایی دهه ۱۳۱۰ بود و خودش در آمریکا دوره تئاتر دیده بود، اما زبان گفتارش شبیه تجربیات و پرسههایش بود و سخناش به سیاق مردم عادی کوچه و بازار (سر ناهار به نان روی میز اشاره می¬کرد و می¬گفت:»به این برکت!»). هم ورزش می¬کرد و هم سیگار می¬کشید (کاری که احتمال سکته قلبی را بالا میبَرَد و یکی از دلایل مرگ ناگهانی و زودهنگام¬اش همین بود)، در خلوتاش هنوز برسون و ملویل را می¬ستود و تصویر کوبریک و بونوئل بر دیوار اتاق¬اش خودنمایی می¬کرد. او در تلاطمی نیرومند میان عواطف متناقض رشد کرده و نفس کشیده بود، و آموزه¬هایش در نوسان میانِ روشنفکری و فرهنگ عامه جایگاهی استوار یافته بود. با این حال طی دو دهه اخیر نسل تازه در حال درک و دریافتِ تازهای از فیلم¬های اوست. «مهرگیاه» از معدود فیلمهای جادهای سینمای ایران است که مساله رابطه ذهنیت و عینیت را اندکی جدی گرفته و «کندو» از معدود فیلم¬هایی ا¬ست که به کوششِ توان فرسای یک فرد از انتهای محدودیتهای جبری برای یافتنِ شخصیت و هویت خود بها داده است.
بیش از دو دهه قبل هنگام پیاده کردنِ نوارهای گفت و گو با او برای کتاب «فریدون گله: زندگی و آثار» و شنیدن مداوم صدای او به خودم می¬گفتم فقط کافی بود امکانات فیلم سازی کمی به «دفعات حضور»ش بیفزاید تا کنار استعاره ذهنی مهرگیاه و استعاره واقعی کندو، یکی دو فیلم ماندگار دیگر جا بگیرد. در دنیایی که فیلم¬پژوهی به معنای رونویسیِ شرمآور و بی¬ارجاع از کتاب¬های دیگران است و فیلم¬سازی-اش باری به هرجهت، به قول او باید نشست و تاریکی را اندازه گرفت. اما از یاد نبریم تنها کسی می¬تواند اندازههای واقعی تاریکی را بگیرد که فانوسی روشن کند. ما به دنبال نورِ فانوسی رفتیم که او در مهرگیاه و کندو روشن کرده بود.»
کتاب «فریدون گله: زندگی و آثار» نخستین بار در سال ۱۳۸۰ از سوی انتشارات نقش و نگار به چاپ رسید و چاپ جدید آن با ویرایش و افزودههای تازه به کوشش رضا درستکار از سوی نشرخزه منتشرشده است. کتاب، جدا از مقالات جواد طوسی، سعید عقیقی، رضا درستکار و…. حاوی گفتوگوی چهارنویسنده (تهماسب صلحجو، جوادطوسی، رضا درستکار و سعید عقیقی) با فریدون گله است.
|
|
آدرس مطلب: http://emtiazdaily.ir/newspaper/page/8578/28013/98632
آدرس مطلب: http://emtiazdaily.ir/newspaper/page/8578/28013/98633
آدرس مطلب: http://emtiazdaily.ir/newspaper/page/8578/28013/98634
آدرس مطلب: http://emtiazdaily.ir/newspaper/page/8578/28013/98635
|
عناوین این صفحه
- بازنمایی باورهای دینی در آثار معاصر
- نگاهی به جدول اکران مهمترین فیلمهای هالیوودی
- تماشای فیلم تجربی طاقت فرساست
- اخبار