نگاهی به تحول در نحوه اعطای تسهیلات به فیلمها در بنیاد سینمایی فارابی
فخیمزاده: وقتی تهیهکنندهها مکلف به بازپرداخت وام باشند کیفیت کار بالا میرود
علی ظهوریراد
وقتی تهیهکنندهها مکلف به بازپرداخت وام باشند خودشان مجبور به سرمایهگذاری در فیلمها میشوند و هم کیفیت کار بالا میرود،فیلمهای سرسری مدیرپسند نمیسازند
مسئله پول و نقدینگی شریان حیات صنعت سینما در هر کشوری است و کشور ما هم بهعنوان یک کشور صاحب صنعت سینما مدتهاست به اشکال مختلف با مسئله کمبود پول و نقدینگی دست به گریبان است. از سالها قبل بنیاد سینمایی فارابی بهعنوان بازوی اجرایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یا راسا دست به تولید فیلم میزد یا با تسهیلاتی را در اختیار بعضی از فیلمها در زمان تولید و اکران قرار میداد که این کار به رشد سینمای ایران در فضای گلخانهای دهه۶۰ کمک زیادی کرد.
پس از هدفمندی یارانهها ناگهان هزینههای تولید فیلم در ایران بهشکل سرسامآوری افزایش پیدا کرد و این در کنار کم شدن ارزش پول ملی بهعلت تحریمها شرایط سختی برای فیلمسازان پدید آورد. به نظر میرسید بنیاد فارابی هم کماکان به همان روند سابق قرار است از فیلمها حمایت کند اما با حضور علی تابش و بازتعریف بعضی از ماموریهای بنیاد سینمایی فارابی، به نظر میرسید نحوه حمایت از فیلمها هم دستخوش تغییر شود که این اتفاق سرانجام افتاد.
علیرضا تابش؛ مدیرعامل بنیاد فارابی با اشاره به لزوم نظاممندتر شدن پرداخت تسهیلات سینمایی گفته است: ماه گذشته تفاهمنامهای فیمابین بنیاد سینمایی فارابی و صندوق اعتباری هنر به امضا رسید و اعطای تسهیلات به پروژههای سینمای حرفهای در کارگروهی بررسی و به صندوق اعتباری هنر ارجاع داده میشود و این تسهیلات به فیلمهای دارای پروانه ساخت مورد تایید داده شده و صرفا با معرفینامه بنیاد سینمایی فارابی پرداخت خواهد شد و تهیهکنندگان متقاضی تسهیلات، در جریان شرایط و مدارک مورد نیاز قرار میگیرند.
مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی حمایت از تولید سینمای ایران را در سه قالب برشمرد و عنوان کرد: محدودیت بودجه بنیاد سینمایی فارابی کفاف حمایت از همه فیلمها را نمیدهد، لذا در حد مقدور، سالانه تسهیلات را برای تولید آثار سینمایی فراهم میکنیم و گروهی از فیلمها برای دریافت وام به صندوق اعتباری هنر معرفی میشوند، دسته دوم گروهی از فیلمها هستند که براساس سیاستها و اولویتهای بنیاد فارابی، در تولید آنها مشارکت میشود و دسته سوم هم فیلمهایی خواهند بود که بهدنبال تأمین همه سرمایه آن خواهیم بود که این نوع حمایت، سقف حمایت بنیاد فارابی است، اما طبعا تعداد این تولیدات کمشمار اما در محتوا و تکنیک متفاوت خواهند بود. البته تولید مشترک با کشورهای خارجی و جلب مشارکت نهادهای سینمایی برای افزایش سهم مشارکت آنها در تولید سینمایی کشور همچنان از سوی بنیاد سینمایی فارابی برنامهریزی و پیگیری خواهد شد.
این مسئله بهانه گپ ما با دو نفر از پیشکسوتان عرصه تهیه و تولید فیلم در ایران بود تا نظرشان را درباره این تحولات بدانیم.
مهدی فخیمزاده؛ تهیهکننده بازیگر و کارگردان سینمای ایران در گفتوگو با خبرنگار «صبا» درباره تغییراتی که بنیاد سینمایی فارابی در نحوه اعطای تسهیلات فیلمها داده است، گفت: تا حدی در جریان این موضوع هستم و میدانم این بنیاد اخیراً تصمیم گرفته که وام فیلمها به صندوق اعتباری هنر منتقل شود و دیگر خود بنیاد فارابی به فیلمها وامی نمیدهد بلکه این بنیاد تا درصد مشخصی که فکر میکنم حدود ۵۰درصد باشد در فیلمها مشارکت میکند. این اتفاق خوبی است چون مشکلی که امروز در سینمای ما هست مشکل نقدینگی است، نقدینگی فیلمها بسیار کم است که این روند تولید را با مشکل مواجه میکند.
او با اشاره به فیلمهای حاضر در جشنواره فیلم فجر سال گذشته گفت: اگر به فیلمهای جشنواره فجر سال گذشته توجه کنید از بین ۲۸فیلمی که در بخش مسابقه بود ۱۴فیلم آن توسط کارگردانها تهیه شده بودند و دو فیلم دیگر نیز توسط عوامل خود سینما تهیه شده بودند. ۱۶فیلم از ۲۸فیلم تعداد بالایی است و معنی این تعداد بالا، کمبود نقدینگی است و نشان میدهد اکثر عوامل این فیلمها همه باهم باتوجه به تواناییهای خود در ساخت آن مشارکت کردند و تنها بودجه اندکی برای کار صرف شده است. بنیاد فارابی قدیمها برای انجام این کار وامی را در اختیار سینماگران میگذاشت که حالا پرداخت این وام توسط صندوق اعتباری هنرمندان انجام میشود و این صندوق هم درصدی کارمزد از سینماگران دریافت میکند و بهره چندانی از آنها نمیگیرد و گویا آنجا هم یک سقف ۳۰۰میلیونی برای پرداخت، موجود است.
فخیمزاده با اشاره به اینکه مشارکت در فیلم بهجای تولید فیلم توسط فارابی اقدام مثبتی است، تصریح کرد: بنیاد فارابی مشارکت در فیلمها را برعهده گرفته است که این اقدام در کنار ارجاع وامها به صندوق اعتباری هنرمندان کار خوبی است و با این که نهادی بیاید و فیلمی را تولید کنند تفاوت دارد. آن کار تبعات منفی خود را دارد زیرا تهیهکننده و کارگردان دیگر مسئولیتی در قبال برخورد مخاطب با فیلم خود ندارند زیرا در ابتدای فیلم بودجه را گرفتهاند، فیلم را ساختهاند و تنها وظیفه آنها راضی کردن مدیری است که این بودجه را در اختیارشان گذاشته است. اما وقتی صحبت از مشارکت به میان میآید یا صندوق و به هنرمندان وام میدهد در حالت مشارکت ۵۰درصدی هم نیم دیگر سرمایه باید توسط تهیهکننده فیلم تامین شود پس در این صورت تهیهکننده مجبور به تهیه و تولید فیلم جذابی میشود که مخاطبان از آن استقبال کنند. یعنی در هر دو صورت نقدینگی توسط بنیاد سینمایی فارابی به فیلمها تزریق میشود.
او افزود: به نظر میآید که اکنون و در این مرحله این تصمیم خوبی برای راهاندازی حرکت سینماست و راهکار نسبتاً خوبی است که سینما از این حالت رکود دربیاید. در سالیان پیش بارها شاهد این بودیم که فارابی خودش به تهیه فیلمی اقدام میکرد و آن گونه فیلمها هرگز جواب نداد. این مسئله محدود به فارابی هم نبود و سایر نهادهای هم که دست به تولید فیلم زدند با شکست روبهرو شدند چون قصد داشتند یک مقوله فرهنگی را مثل مسائل انقلاب یا جنگ بهشکلی ناپخته تبلیغ میکنند ولی چون پول فیلم از ابتدا توسط تهیهکننده و کارگردان دریافت شده بود و لذا آنها دیگر هیچ مسئولیتی در برابر مخاطبانی که فیلم را میدیدند نداشتند و فیلم با هر کیفیتی تولید میشود تنها این دیدگاه وجود داشت که تبلیغ مورد نظر مدیران تامین شود.
فخیمزاده با اشاره به اینکه این مسئله باعث بروز مشکلات زنجیرهای در سینمای ایران شد، گفت: این مسئله مشکلات دیگری را هم برای سینما به وجود میآورد مثلاً نمونه آن دستمزدهای پرداختی به بازیگران فیلمها بود گاهی چون هنرمندان نمیخواستند در فیلمی که وجه تبلیغاتی آن غالب باشد بازی کنند دستمزدهای زیادی به تهیهکنندگان این آثار پیشنهاد میکردند که وقتی پرداخت میشود تبدیل به دستمزد رسمی آن بازیگران میشود. این مسئله وارد سینما میشود و میدیدیم سینمایی که از نظر اقتصادی مشکل دارد مجبور است دستمزدهای آنچنانی به هنرپیشهها پرداخت کند. برای پرداخت این دستمزدها باید از کیفیت فیلم در زمینههای طراحی صحنه، چهرهپردازی و... کم میکرد که روی کیفیت فیلم تاثیر داشت و میبینیم که تبعات زیانبار زیادی برای سینمای ایران به وجود میآورد.
این تهیهکننده باسابقه در پایان گفت: پیشنهاد من این است که واقعاً سایر نهادها هم روش بنیاد سینمایی فارابی را پیش بگیرند یعنی یا در تولید فیلم مشارکت داشته باشند یا به تهیهکننده وامی بدهند که او را مکلف به بازپرداختش کنند، چون وقتی تهیهکنندهها مکلف به بازپرداخت وام باشند هم خودشان مجبور به سرمایهگذاری در فیلمها میشوند و هم کیفیت کار بالا میرود. دستمزدهای بالا پرداخت نمیکنند فیلمهای سرسری مدیرپسند نمیسازند، و سعی میکنند مردم را به سالن سینما بکشاند و خیلی از مشکلات سینمای ما حل میشود.
او در پاسخ به سوالی در مورد فیلمهایی که اعلام شده بنیاد سینمایی فارابی به دلایلی ۱۰۰درصد بودجه آنها را تامین خواهد کرد گفت: شاید فیلمهایی باشد که لازم است فارابی برای کارنامه کاری خود یا بهعلت استثنا بودن آن بخواهد در آن مشارکت ۱۰۰درصدی داشته باشد و من در اینباره نمیتوانم نظری بدهم ولی در مورد مشارکت فارابی و حضور صندوق هنرمندان میگویم که این اتفاق خوب است و امیدوارم سایر نهادها مثل حوزه هنری و سازمان اوج که با سینماگران همکاری میکنند با همین روش با سینماگران کار کنند و سعی کنند فیلمساز را در قبال جذابیت فیلم و هزینه آن و بازگشت سرمایه متعهد کنند.