|
نگاهی به سیر تحول شعر آیینی از ایران تا هند
وبینار علمی فرهنگی «مرثیه سرایی در ایران و هند»، به همت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو و با مشارکت نهاد کتابخانه های عمومی ایران و با ارائه هفده مقاله از سوی استادان و پژوهشگران برجسته حوزه تاریخ و ادبیات دینی از مراکزی چون دانشگاههای لکنوی هند و همچنین دانشگاههای گیلان و شهید بهشتی ایران و مرکز مطالعات ایرانی لندن به صورت مجازی از طریق اسکاری روم برگزار و به صورت زنده از پایگاه اطلاعرسانی نهاد کتابخانههای عمومی کشور پخش شد.
سیر تحول مرثیه سرایی
در ابتدای این وبینار غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی جمهوری اسلامی ایران با ارائه مطلبی با موضوع «تحول گفتمانی مرثیه سرایی در ایران و هند» طی سخنانی گفت: مرثیه سرایی بر حضرت امام حسین که رسم دیرینه شیعیان است با شعر فارسی دری کمابیش همزاد و هم تاریخ است. از دیرباز تا کنون شاعران بزرگ در واقعه کربلا مرثیه سرودند. اما غالباً گفتمان مسلط و غالب در مرثیههای گذشته که اوج آن در دوران قاجار دیده میشود، حاوی غم، اندوه، مصیبت و غصه بوده است، ولی از آغاز دهه ۴۰ تا کنون به تدریج یک تحول گفتمانی در زبان مرثیه در شعر فارسی پدید آمد و مرثیه عاشورایی از گفتمان مصیبت به گفتمان حماسه متحول شد.
وی با خوانش نمونههایی از مرثیههای «مصیبت» و «حماسه» گفت: این تحولی که در روزگار ما پدید آمده، یک تحول خود به خودی نبود. بلکه خوانش دیگری از دین و کربلا توسط امام خمینی (ره) ارائه شد که در ادامه به انقلاب اسلامی منجر شد و در دفاع مقدس به اوج رسید. این تحقق عینی موجب تحول ذهنی شاعران ما شد.
سیر ترکیب بند سرایی در شعر عاشورایی
در ادامه علیرضا قزوه با ارائه موضوعی با عنوان «قالب ترکیب بند و سهم آن در مراثی عاشورایی در ایران و هند» به اولین جرقههای پیدایش ترکیب بند سرایی در ادب فارسی پرداخت و با ذکر نمونههایی به تشریح سهم ترکیب بندسرایان سبکهای مختلف ادبی از سبک خراسانی، عراقی، مکتب وقوع، سبک هندی تا دوره بازگشت و دوره معاصر پرداخت.
وی با اشاره به ترکیب مشهور محتشم کاشانی در رسای امام حسین (ع) گفت: قطران تبریزی از نخستین ترکیب بند سرایان ادبی ما بوده است؛ ترکیب بند از ابتدا بیشتر در مسیر مدح، پند و اندرز حرکت میکرده که در ادامه مرثیه و سوگ نیز به آن اضافه شد و این قالب ادبی بخصوص بعد از محتشم قالب خاص سوگ و مرثیه به خود گرفت. البته شاعرانی چون خاقانی، راوندی، کمال الدین اسماعیل، بابافغانی و … بر محتشم تأثیر گذاشته اند.
همچنین احسان الله شکرالهی، رئیس مرکز تحقیقات زبان فارسی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو نیز طی ارائه مطلبی با عنوان «نگاهی به گنجینه الاسرار عمان سامانی» به نگاه عارفانه و عاشقانه سراینده این کتاب اشاره کرد و آن را یکی از جاودانههای شعر عاشورایی زبان فارسی دانست.
بررسی اشتراکات مرثیه سرایی در ایران و هند
ادامه این وبینار علمی به سخنان محمد علی ربانی رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی اختصاص داشت که وی با اشاره به «دوره های شعر عاشورایی در ایران و سیر تاریخی آن» گفت: نکته اساسی و قابل توجه در این حوزه تأثیرگذاری و شباهتهای مرثیه سرایی در ایران و هند است. به دلیل مناسبات تنگاتنگ مردم شبه قاره با فرهنگ و ادب فارسی و همچنین ارادت مردم این منطقه به اهل بیت پیامبر (ص) و امام حسین (ع)، گونههای ادبی فارسی از جمله مرثیه سرایی نیز در میان مسلمانان و شاعران پارسی گو و اردوسرای هند نیز رواج داشته است و مراثی عاشورایی هند بیشتر از هر جا تحت تأثیر مراسم و مراثی آئینی ایران بوده است.
وی افزود: تقریباً تا نیمههای سده نوزدهم، شاعران طراز اولی در آسمان ادبیات اردو ظهور کردند که توانستند با نوآوریها و ابتکارات خود به غنای بیشتر و جایگاه ویژه این نوع ادبی در ادبیات اردو نقش مهمی ایفا کنند. شاعرانی چون میرزا محمدرفیع سودا، میرتقی میر، سکندر پنجابی، غلامعلی مصحفی همدانی و غیره، در دهلی، و میرخلیق، میرزا فصیح، میان دلگیر، میرضمیر، میرانیس، میرزا دبیر، میرمونس، میر انس و غیره، در لکنهو، از مهمترین و مشهورترین مرثیه سرایان اردو محسوب میشوند که آثار ارزشمندی از خود برجای گذاشته اند.
بررسی مرثیه در دوران قاجار و مکتب ادبی لنکهو
احمد خاتمی، رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی نیز در این وبینار سخنان خود را با تشریح موضوع «مرثیه در دوره قاجار» ارائه دادند و به سهم شکوهمند قاجار در مراثی اهل بیت بخصوص در زمینه نوحهها و تعزیهها اشاره کردند و از برجستگان ادبی این دوره بخصوص یغمای جندقی و سهم او در نوحه سرایی یاد کردند.
«سهم مکتب ادبی لکنهو در مرثیه سرایی» نیز عنوان مطلبی بود که از سوی عباس رضا نیر، رئیس گروه زبان و ادبیات اردو دانشگاه لکنهو در این وبینار ارائه شد. وی با معرفی بزرگان و برجستگان شعر مراثی در لکنهو به شاخص ترین آنها یعنی میرزا دبیر و میرزا انیس که هر دو در یک روزگار میزیستند و مکتب ادبی میرانیس و میزا دبیر در مراثی هند بسیار معروف است و طرفداران و پیروان زیادی هم دارد، اشاره کرد.
سبک تازهای از مرثیهسرایی با بهرهگیری از آیات قرآن
در ادامه برنامه «معرفی مرثیه سرایان ناشناخته سرزمین جونپور هند» توسط مهدی باقرخان، شاعر و پژوهشگر شهر جونپور ارائه شد. وی در این باره گفت: جونپور دارای پیشینه تاریخی، ادبی و تاریخی با عناوینی چون شیراز هند است. یکی از مرثیه سرایان نامدار این شهر سید محمد محسن بن سید ناصرعلی متخلص به محسن جونپوری است. محسن جونپوری در هنر مرثیه خوانی و مرثیه سرایی، افتخار شاگردی میرانیس، میرانس و میر مونس را داشت. تقریباً ۲۰ سال از محضر میرانیس استفاده کرده بود. در اوایل روزگار، قبل میرانیس با حضور ایشان مراثی خود را قرائت میکرد که ما به اصطلاح به آن پیش خوانی میگوئیم.
وی ادامه داد: محسن جونپوری بیش از ۶۰ مرثیه سروده است، اما بیشتر آنها نسخههای خطی است و پیش نوادگان ایشان نگهداری میشود. به دلیل عدم معرفی در مجامع دانشگاهی و نهادهای ادبی، هنوز چاپ و انتشار نیافته است. وی در سال ۱۹۱۲ در کربلا فوت شد و در همانجا مدفون است. پسر وی سید محمد احسن که او هم در سفر کربلا درگذشت نیز شاعر و مرثیه سرایی بود و ۳ مرثیه از او پیش وراث شأن محفوظ است. نوه سید محمد احسن سید محمد محسن حسان جونپوری در سال ۱۹۱۸ متولد شد و در سال ۱۹۸۹ درگذشت و نوه دیگری بنام سید علی مصطفی جونپوری هر دو مرثیه میگفتند.
مهدی باقرخان افزود: مصطفی جونپوری نیز در سن ۲۷ سالگی درگذشت. حدود ۱۵ سال مرثیه سروده بود، تخلص ادبی او «زوار جونپوری» بود و مصطفی جونپوری برخلاف اسلاف و قدما نه تنها صرفاً تقلید نمیکرد بلکه از نظر مفهوم و محتوا نه قالب و ساختار، سبک تازه ای را ایجاد کرده بود. سبکی که از آیات قرآنی زیاد استفاده میکرد.
بزرگترین شاعر اردو، وامدار محتشم کاشانی
در ادامه سید تقی عابدی محقق و پزشک هندی ایرانی مقیم کانادا به ارائه مطلبی با عنوان «سهم دبیر و میرانیس در مرثیه سرایی هند» پرداخت و گفت: مراثی فارسی و اردوی هند تحت تأثیر مراثی ایران بخصوص ترکیب بند محتشم کاشانی و هفت بند حسن کاشی بوده است و بزرگترین شاعر اردو زبان ما میرتقی میر، ترکیب بند محتشم را عیناً به زبان اردو ترجمه کرده است.
تحلیل عرفانی غزل «کجایید ای شهیدان خدایی مولانا» توسط حجت الاسلام سید سلمان صفوی، رئیس مرکز آکادمی مطالعات ایرانی لندن بخش دیگر این برنامه بود که وی برخلاف تقسیم بندیهای رایج شعری، جنبههای عرفانی مراثی عاشورایی را از با اهمیت ترین جنبههایی دانستند که باید شاعران بدان توجه کنند.
همچنین «تحلیل ترکیب بند محتشم کاشانی به زبان انگلیسی» توسط حجت الاسلام سید صدرالدین صفوی، از آکادمی مطالعات ایرانی لندن، به زبان انگلیسی ارائه شد که وی بیتهای یک بند از ترکیب بندهای عاشورایی را به زبان انگلیسی ترجمه و تحلیل و تشریح کردند.
نگاهی به سیر تحول شعر آئینی
غلامرضا کافی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز در این بر نامه به ارائه مطالبی درباره «دوره های شعر عاشورایی در ادبیات فارسی؛ ویژگیها و نام آوران» پرداخت و با ذکر مثالهایی به تشریح موضوع پرداخت. وی شعر آئینی را به چند دوره تقسیم بندی کرد و با اشاره به نامآوران در هر دوره و ویژگی شعر آنها گفت: ابتدا دوره «رواج حماسهنامههای دینی» که با ابن حسام خوسفی آغاز شده بود، در دوره صفویه ادامه یافت و در این عصر بر شخصیتهای عاشورا متمرکز شد که از آن جمله به مختارنامه (عبدالرزاق بیگ دنبلی- وفات ۱۲۴۳)، حمله راجی (بمانعلی راجی کرمانی)، داستان علی اکبر (محمد طاهر بن ابوطالب -۱۲۹۸) و جنگنامه (آتشی -۱۲۷۱) میتوان اشاره کرد.
وی در ادامه به دوره «رواج منظومههای عرفانی» پرداخت و گفت: حادثه عاشورا از آن جهت که دارای ابعاد مختلف ارزشی است، از بدو وقوع تاکنون با قرائتهای متنوع و گاه متضادی رو به رو بوده است. قرائت عرفانی از عاشورا یکی از خوانشها به حساب میآید که در عهد قاجاریه شکوه خاصی دارد. از منظومههای عرفانی این دوره میتوان به آتشکده نیر (نیر تبریزی-وفات ۱۳۱۲)، زبده الاسرار (صفی علی شاه اصفهانی-وفات ۱۳۱۶) و گنجینه اسرار (عمان سامانی-وفات ۱۳۲۲) اشاره کرد. همچنین از اثر ارزشمند شمسالشعرا، میرزا محمد علی سروش اصفهانی (وفات ۱۲۸۵) یعنی (روضهالانوار) که مقدم این آثار است، غافل نباید بود.
«احیا قالبها در شعر آئینی» دوره دیگری بود که کافی به آن اشاره کرد و گفت: یکی از خدمات شعر آئینی به شعر فارسی، احیای برخی قالبها در این عهد است. علاوه بر آنکه دوره قاجاریه سبب رونق غزل آئینی و عاشورایی شده است، احیای قالبهایی نظیر مستزاد، مسمط و بحرطویل را نیز به خود دیده است و قالب نوحه نیز در این عصر پدید آمده است. در این میان نقش «یغمایی جندقی» از همه بیشتر است. یغما یکی از بزرگترین شاعران عاشورایی تا به امروز به حساب میآید که تقریبأ دو سه بدعتکاری در شعر آئینی خاص اوست.
مرثیه سرایی حسینی در سرزمین هندوستان
در ادامه فرزانه اعظم لطفی، عضو هیأت علمی دانشکده زبانها و ادبیات خارجی و مطالعات هند دانشگاه تهران طی سخنان به موضوع «فرهنگ مراثی دهرمیندر نات» پرداخت و گفت: چکامه سرایی در خاندان مبارکه اهل بیت در هندوستان به قدمتی ۸۰۰ ساله میرسد که هر ساله از ۲۹ ذی الحجه علی الطلوع آغاز میگردد و تا ۸ ربیع الاول به طول میانجامد. در تمام جای جای هند کبیر هر انسان آگاهی که به درک گفتمان پارادوکسیکال حسینیت و یزیدیت رسیده است و تفاوت خیر و شر و حق و باطل را دریافته است از هر مذهب و عقیده و ایدهای که باشد به سالار شهیدان به پاس ادب و عقیدت سر تسلیم فرود میآورد. مها دیو پرشاد عاصی لکهنوی و گوپی نات امن لکهنوی و دهرمیندر نات سلاله دوستداران اهل بیت و چهرههای ماندگار اهل هنود، حماسه انسانیت و بشریت، نه حماسه قومیت، گفتمان سخن و عمل حسین (ع) را در سه نسل در میان ملت خود با سرودن حمد و ثنا و نعت و منقبت و مرثیه و سلام سرایی در تاریخ هندوستان زنده نگه داشته اند.
ارائه مطلبی با موضوع «سیر تطور تاریخی مرثیه» توسط محمود مقدس، استاد گروه معارف دانشگاه گیلان به زبان انگلیسی؛ «تاریخچه آغاز و رشد مرثیه سرایی در ایالت بیهار هند» توسط سلطان آزاد، نویسنده و محقق از ایالت بیهار هندوستان؛ «بازخوردهای فرهنگ شیعی و نماد عاشورا در دیپلماسی جمهوری اسلامی» توسط رضا سیمبر، استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه گیلان؛ «مرثیه سرایان غیر شیعه اهل بیت (ع)» توسط محمدعلی خزانه دارلو، استاد گروه ادبیات فارسی دانشگاه گیلان و «نات امن و مرثیه سرایی اردو وی» توسط کلیم اصغر از گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه جامعه ملیه اسلامیه دهلی نو از دیگر مقالات ارائه شده در این وبینار علمی بود.
در پایان این وبینار علمی که به دبیری نغمه مستشارنظامی اجرا شد، به ارائه دهندگان اثر در این برنامه گواهینامه شرکت در وبینار علمی-فرهنگی «مرثیه سرایی ایران و هند» از سوی رایزنی فرهنگی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو، اعطا و اعلام شد که آثار برگزیده این وبینار در قالب کتاب چاپ و منتشر خواهد شد.
غربیها به قرآنی توهین میکنند که نام پیامبران خودشان در آن بیش از پیامبر ما آمده است
بهترین توصیفات از حضرت موسی و حضرت عیسی و دیگر انبیاء علیهمالسلام در قرآن کریم آمده است و لذا اهانت به قرآن، توهین به همه انبیاء محسوب میشود.
در پی اهانت مجدد به ساحت مقدس قرآن و پیامبر عظیمالشأن اسلام در برخی کشورهای به ظاهر متمدن اروپایی، یادداشتی توسط مرتضی نجفی قدسی از خادمان قرآن کریم قلمی شده است که در ادامه میآید:
بسمالله الرحمن الرحیم
«یُرِیدُونَ أَنْ یُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَیَأْبَى اللَّهُ إِلَّا أَنْ یُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ کَرِهَ الْکَافِرُونَ» (توبه، ۳۲)
میخواهند نور خدا را با دهانهای خویش خاموش کنند، ولی خداوند جز این نمیخواهد که نور خود را به تمام و کمال رساند، هر چند کافران را خوش نیاید.
متأسفانه بار دیگر شاهد رفتارهای توهینآمیز نسبت به ساحت مقدس قرآن کریم و پیامبر اکرم (ص) در برخی کشورهای به ظاهر متمدن اروپایی بودیم که نمونههای اخیر آن مراسم قرآنسوزی در سوئد و چاپ کاریکاتورهای موهن نسبت به پیامبر در یکی از محلات فرانسه است که قلوب همه موحدان و معتقدان به مکتب انبیاء را جریحهدار کرد و حال آنکه این قبیل رفتار جاهلانه اصلاً شایسته یک جامعه متمدن امروزی نیست.
نکتهای که در اینجا وجود دارد، علاوه بر توطئه و ایجاد دشمنی در پیروان ادیان، ممکن است بحث عدم شناخت قرآن هم باشد والا چطور پیروان ادیان توحیدی در مقابل این حرکت جاهلانه سکوت میکنند و محکومیتی درخور توجه از خود نشان نمیدهند!
اگر مسیحیان و یهودیان بدانند که بهترین توصیفات از پیامبرانشان در قرآن آن هم نه یکبار و دوبار بلکه مکرر آمده است، با نگاهی دیگر به قرآن نگاه کنند.
جالب است بدانید که در قرآن کریم نام ۲۶ پیامبر ذکر شده است که از همه آنها بیشتر حضرت موسی (ع) مطرح است به طوری که ۱۳۶ بار نام ایشان در ۳۶ سوره از قرآن و جمعاً در ۴۲۰ آیه ذکر شده است.
داستان حضرت موسی (ع) و سرگذشت پرفراز و نشیب او از بدو تولد مشروحاً در قرآن آمده است، از وضع اسفناک بنیاسرائیل در زمان فرعون تا خروج موسی (ع) از مصر و ازدواجش با یکی از دختران شعیب و داستان ملاقات حضرت موسی و خضر (ع) و بحث تکلم حضرت موسی (ع) با پروردگار و دیدن نورالهی و مبعوث شدن به رسالت و دعوت و مقابله با فرعون و نجات بنیاسرائیل از ظلم و ستم او و داستان عصای معجزهآسای او و ایمان آوردن ساحران در حضور فرعون و خروج بنیاسرائیل از مصر و داستان عصا زدن موسی (ع) به رود نیل و ایجاد شکاف در آن و عبور بنیاسرائیل از آن و سپس غرق شدن فرعونیان در رود نیل همه در صدها آیه از قرآن کریم ذکر شده است.
همچنین نام مبارک حضرت عیسی (ع) ۲۵ بار به عنوان عیسی و ۱۳ بار به عنوان مسیح ذکر شده است و داستان حضرت مریم و تولد حضرت عیسی (ع) و تمام احوال آن حضرت نیز در آیات زیادی از قرآن با بهترین توصیفات از آن حضرت آمده است. حتی سورهای از قرآن با ۹۸ آیه به نام حضرت مریم است و شرح حال این بانوی پاک و تولد حضرت عیسی (ع) و سخن گفتنش در گهواره به اعجاز پروردگار آمده است: «قَالَ إِنِّی عَبْدُ اللَّهِ آتَانِیَ الْکِتَابَ وَجَعَلَنِی نَبِیًّا (۳۰) وَجَعَلَنِی مُبَارَکًا» حضرت عیسی (ع) در گهواره گفت من بنده خدا هستم که به من کتاب (انجیل) عطا کرده و مرا پیامبر کرده است و دیگر فرمایشات آن حضرت به زیبایی در قرآن ذکر شده و مجموعاً این توصیفاتی که در قرآن از حضرت موسی و حضرت عیسی (ع) آمده است بسیار عالی و روشنگرانه است و بسیار از آنها تکریم و تجلیل شده است و حال آنکه این توصیفات در کتب عهدین چون دستخوش تحریف شده است به خوبی وجود ندارد و حتی گاهی آنها را گناهکار هم معرفی میکند و حال آنکه قرآن کریم برای همه انبیا و مقام عصمت قائل است مخصوصاً پیامبران اوالوالعزم یعنی حضرات نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و محمد (ص) به طور ویژه از شخصیت و اعتبار آنها سخن آورده است.
همچنین در قرآن کریم نام حضرت نوح ۴۳ بار، حضرت ابراهیم ۶۸ بار، حضرت لوط ۲۷ بار، حضرت آدم ۲۵ بار، حضرت یوسف ۲۷ بار، حضرت اسماعیل ۱۲ بار، حضرت اسحاق ۱۷ بار، حضرت شعیب ۱۱ بار، حضرت سلیمان ۱۷ بار، حضرت یعقوب ۱۶ بار، حضرت یحیی ۵ بار، حضرت ایوب ۴ بار، حضرت صالح ۹ بار، حضرت هود ۷ بار، حضرت یونس ۴ بار، حضرت داود ۱۶ بار، حضرت هارون ۲۰ بار، حضرت عزیر یکبار و حضرات ادریس، الیاس، الیسع و ذوالکفل هریک ۲ بار ذکر شده است.
نام مبارک پیامبر اکرم حضرت ختمی مرتبت حضرت محمد (ص) نیز چهار بار و یکبار هم به نام احمد ذکر شده و البته واژههای رسولالله، الرسول، النبی و امی برای ایشان در آیات متعدد آمده است.
خلاصه بخش اعظمی از قرآن کریم در حقیقت شرح حال انبیاست و لذا مولوی چه زیبا در مثنوی میسراید:
چون تو در قرآن حق بگریختی
با روان انبیاء آمیختی
هست قرآن حالهای انبیاء
ماهیان بحر پاک کبریا
ور بخوانی و نه ای قرآن پذیر
انبیاء و اولیاء را دیدهگیر
قرآن کریم اساساً کتاب توحید و شناخت پروردگار است که در قالب دعوت انبیاء بیان شده است و البته اعتقاد به معاد و روز قیامت نیز که از آموزههای انبیاست، بخش مهمی از آیات قرآن را تشکیل میدهد، حدود ۵۰۰ آیه از قرآن هم مربوط به احکام شرعی و اعمال عبادی است و مابقی هم اخلاقیات است. البته ناگفته نماند که مبارزه انبیاء با مستکبران و برقراری قسط و عدل و تشویق مؤمنان به جهاد در راه خدا و شهادت نیز که جزو آموزههای انبیاست و مبارزه با ظالمین و ستمگران و عدالتگستری و حفظ حقوق انسانها و عدم تعدی و ظلم به یکدیگر همه از سفارشات مؤکد قرآن کریم است.
اگر کسی میخواهد به درستی و حقیقی انبیاء را بشناسد، حضرت عیسی را بشناسد، حضرت موسی را بشناسد، پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار علیهمالسلام را بشناسد، باید به قرآن رجوع کند. قرآن پیام الهی و برای هدایت بشر آمده است و انسان را به معدن نور میرساند و از ظلمت و تاریکی میرهاند که فرمود: «اللَّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذِینَ کَفَرُوا أَوْلِیَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ...» حالا ببینید اهانت به این قرآنی که سراسر نور و هدایت و شرح حال و پیام انبیاست، چقدر ظلم در حق بشریت است و اینها شیاطینی هستند که میخواهند همچنان انسانها در ظلمات و تاریکی بسر برند تا آنها بتوانند حکومت ظالمانهشان را همچنان استمرار بخشند، اما غافل از آنکه اراده الهی درنهایت حکومت صالحان در زمین است و این حقیقت را نه تنها در قرآن بلکه در تورات و زبور هم آورده است که «وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ» (انبیاء، ۱۰۵) ظالمان و جباران و ستمگران و مستکبران هم بدانند، قرآن کریم آنها را مانند کفی روی آب توصیف میکند که به زودی از بین میروند و این تلاشهای مذبوحانه به جایی نمیرسد.
«وَسَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ».
«آیشمن در اورشلیم» منتشر میشود
کتابی که باعث تکفیر هانا آرنت شد
کتاب «آیشمن در اورشلیم: گزارشی در باب ابتذال شر» نوشته هانا آرنت فیلسوف آلمانی آمریکایی، بهزودی با ترجمه زهرا شمس توسط نشر برج منتشر و راهی بازار نشر میشود.
هانا آرنت ۵۷ سال پیش با نوشتن ایناثر دست روی نکتهای که گذاشت که جدای از نشاندادن ابتذال شر در درون حاکمیت آلمان نازی، افشاگری دیگری هم داشت. او برای اولینبار در ایناثر با صراحت پرده از نقش «شوراهای یهود» در مساله یهودیان در جنگ جهانی دوم برداشت. هرچند دولت فلسطین اشغالی و شوراهای مذهبی یهودیان و خاخامهای اعظم اروپایی بعدها منکر این شدند که در جریان ماجراهایی که در اردوگاههای کار اجباری بر یهودیان میگذشت بودهاند اما شواهد نشان میداد در تسریع روند خروج یهودیان از اروپا و انتقالشان نیز دست در دست آدولف آیشمن و همکارانش گذاشته بودند و با آنها همکاری و دیدارهای نزدیک داشتهاند.شاید همین مساله بود که سبب شد بیش از دو دهه انتشار ایناثر در فلسطین اشغالی ممنوع باشد و علاوه بر این، شوراهای مذهبی یهود هانا آرنت را ضدصهیونیستیترین نویسنده یهودی بنامند و او را تکفیر کنند. آرنت پس از انتشار اینکتاب برای سالهای سال طرد شد و حتی همکاران نزدیکش در دانشگاه از او را روی برگرداندند. آنها آرنت را متهم به بیانصافی کردند و از او خواستند از دانشگاه استعفا بدهد.
آرنت در کتاب گزارشگونه «آیشمن در اورشلیم» بیمحابا میگوید یهودیان دوست داشتند بگویند از هیتلر که یک شر مسلم بوده، شکست خوردهاند؛ در حالیکه آیشمن در دادگاه به نظر هانا آرنت بسیار حقیرتر از آن مینمود که یهودیان دوست داشتند ببینند. او در کتاب خود میگوید ما ترجیح میدهیم از هیولایی برخاسته از ظلمت شکست بخوریم تا از یک انسان معمولی، چون به اینترتیب خودمان را کمتر مقصر میدانیم و این، همان نکتهای است که شوراهای یهود و حکومت حاکم یهودی در فلسطین اشغالی دوست نداشت بپذیرد.
هانا آرنت در سال ۱۹۶۱ در مقام گزارشگر نشریه نیویورکر در دادگاه آیشمن حاضر شد. دادگاهی که با دزدیدن آیشمن طی یکعملیات غیرقانونی از آرژانتین توسط موساد و انتقال او به فلسطین اشغالی برگزار شد. هانا آرنت گزارشی تحلیلی از دادگاه ارائه داد که ابتدا در هفتهنامه نیویورکر و سپس بهصورت مفصل و مشروح در قالب کتاب مورد نظر چاپ شد. گزارش آرنت، شامل مشاهدات او از فضای دادگاه، فضای فلسطین اشغالی در حین برگزاری دادگاه، سخنان قضات، دادستان، وکیلمدافع، برخی شهود و از همه مهمتر و محوریتر، سخنان متهم، یعنی آدولف آیشمن بود.اما آرنت فقط گزارشگر این صحنه نمایش نبود و با بررسی اسناد و شواهد و مدارک، نقشی را که آیشمن در مهاجرت اجباری و تصفیه یهودیان ایفا کرده، تحلیل کرد و پرده از شری برداشت که نسبت به آیشمن ظهور و بروز پیدا کرده بود. آرنت در سخنگفتن از این شر، تعبیری را به کار میگیرد که پس از انتشار این گزارشها بحثهای زیادی پدید آورد: ابتذال شر. (جالب است که آرنت در کل کتاب تنها دوبار از این تعبیر و یک بار از وصف مبتذل استفاده کرده است.)
آدولف آیشمن، از دید آرنت یک هیولا نبود؛ شیطان نبود، مکبث نبود، ریچارد سوم هم نبود که بر سر آن باشد که نابهکار شود. مشکل او دقیقاً همین بود: افراد بسیاری شبیه به او بودند، آدمهایی نه منحرف و نه سادیست، بلکه بهشکلی اسفبار و هولناک معمولیِ معمولی.
آرنت در گزارش و کتاب خود، به حاکمان اسرائیل، دادستان پرونده آیشمن و نمایشی که برایش راه انداختند دارد. او تأکید میکند موضوع محاکمه آیشمن «اعمال شخصِ» آیشمن است، نه مصائب یهودیان، نه مردم آلمان یا کل بشریت، نه حتی نژادپرستی. آرنت در فصل اول کتابش، دادستان دادگاه را عملاً عروسکی در دستان داوید بن گوریون، نخستوزیر فلسطین اشغالی، میبیند که تمام تلاش خود را میکند تا دادگاه را چنین ترتیب دهد که به رنجهای یهودیان بپردازد و از آن استفادهای سیاسی ببرد؛ گویی باز هم در ایندادگاه پرهیاهو قربانیان دوباره قربانی میشوند، قربانی جاهطلبی بن گوریون و نمایش پرسروصدایشان.
بنگوریون در ایندادگاه از دید آرنت، نقش آیشمن را در راهحل مسئله یهود بسیار پررنگ میکند و به قول آرنت، دست به اغراق فراوان میزند؛ گویی آیشمن مقامی بالاتر از هیملر (که اساس و پلیس آلمان تحت رهبریاش بود) و هایدریش (که اداره اصلی امنیت رایش در اختیارش بود) داشته است.
ترجمه فارسی این کتاب در ۳۷۶ صفحه و با قیمت ۵۰ هزارتومان بهزودی از سوی نشر برج با ترجمهی زهرا شمس منتشر میشود.
اخبار
«مارپیچ سیاه» به کتابفروشیها رسید
علیرضا بهنام شاعر نویسنه و پژوهشگر ادبی با اعلام این خبر گفت: مارپیچ سیاه دومین مجموعه داستانی است که از من منتشر می شود. مجموعه قبلی با عنوان «حلقهای که ما بودیم» در سال ۹۲ توسط انتشارات امرود منتشر شده بود. این کتاب مشتمل بر هشت داستان کوتاه است که در فاصله سالهای ۹۲ تا ۹۸ نوشتهام.
این شاعر و نویسنده ادامه داد: داستانهای مجموعه «مارپیچ سیاه» طیف گستردهای از دغدغههای اجتماعی این سالهای مرا در بعد مفهومی نمایش میدهند. از مساله مهاجرت تا مشکلات زندگی طبقه متوسط و از آزادی بیان تا موقعیت انسان معاصر در میانه بحران. همه این مقولات به علاوه گوشههایی از زندگی این سالهای انسان ایرانی مضامین داستانهای این کتاب را تشکیل میدهند.
بهنام در ادامه درباره جان مایه و فضای داستانی این مجموعه گفت: در این داستانها تکیه روایت بر ایجاد بینامتنیت با متنهای دیگر است. حال این متنها میتوانند هر چیزی باشند. از تبلیغ یک محصول صنعتی متنی درباره نظریه مجموعهها. آنچه در این مجموعه برایم مهم بوده تغییر ارزش روایی پارههای داستانی با وارد شدن اطلاعات جدید فرامتنی است.
بهنام اضافه کرد: از آنجا که داستان نوشتن برای من فعالیتی جنبی محسوب میشود معمولاً سعی میکنم در هر کتاب شکل تازهای از مواجهه با روایت را دنبال کنم.
در بخشی از یک داستان این مجموعه میخوانیم: آوازهخان فریاد بلندی میکند و حفرهای که روی صندوق بزرگ است را باز میکند و به درون آن میخزد در حالی که جنازه ناجی را دنبال خود میکشد. زندانیان در حالی که دیوانهوار آواز میخوانند به دنبال او میروند گویی آنها خود را از دنیا به بیرون پرت میکنند. وقتی که آخرین محکوم از نظر ما اپدید شد در چعبه بسته میشود، سکونی ناگهانی حکمفرما میشود پس از آن لحظهای از پشت جعبه دود سیاه غلیظی به صورت مارپیچ به هوا میرود.»
این اثر را نشر سیب سرخ به تازگی با قیمت ۱۳ هزار تومان روانه بازار کرده است.
تجاوز به عرصه بنای تاریخی
فاصله قانونی با بناهای تاریخی حفظ شود
تخریب بناهای تاریخی و ساختن بناهای جدید در استان مازندران کم اتفاق نمیافتد شاید خیلی از مردم جاذبه این استان را تنها طبیعت بدانند و کمتر کسی از بناهای تاریخی آنکه بیشتر متعلق به زمان قاجار است اطلاع داشته باشد در میان طبیعت مازندران خانههایی هستند که به دست سرمایه گذاران مرمت و احیا شده اند اگرچه تعدادشان زیاد نیست اما میتواند امیدبخش باشد برای اینکه بتوان همان تعداد کم بناهای تاریخی به جا مانده را نیز حفظ کرد.
یکی از این بناها خانه آقاجان نسب بابل است که مرمت شده و به بهره برداری برای پذیرایی از گردشگران رسیده است. اما کنار این بنای تاریخی ساختمانی نیز در حال احداث است که باعث شده تا حریم و عرصه خانه آقاجان نسب را خدشه دار کند اتفاقی که باعث میشود از زیباییهای این خانه تاریخی نیز کاسته شود و چه بسا خطراتی برای آن نیز داشته باشد همچنان که بخشی از دیوار این بنا نیز در پی این ساخت و ساز تخریب شده است.
ابوالفضل نیکو بیان جانشین معاونت میراث فرهنگی استان مازندران نسبت به این موضوع هشدار داد و به خبرنگار مهر گفت: مالک میتواند تا هشت و نیم متر ارتفاع بسازد یعنی تقریباً یک پارکینگ و دو طبقه. از این نظر مشکلی ندارد اما او درخواست ارتفاع بیشتری را کرده است درحالی که نمیتواند از آن حد بالاتر برود. ما به او تاکید کردیم که باید طبق حریم مصوب باشد. هنوز اقدامی در این باره انجام نداده است اما در سطح اشغال و تعرض و تجاوز به عرصه اثر مشکلاتی وجود دارد چون بخشی از دیوار تاریخی بنا آسیب دیده است. البته این بنا در زمانی ساخته شده که این اثر متروکه بود و حالا چون خانه به مجموعه تفریحی تبدیل شده است مالک این بنای تاریخی پیگیر ساخت و ساز اطرافش شد. وی گفت: تخلف در حوزه سطح اشغال و تجاوز به عرصه بنای تاریخی بوده است. سطح اشغال به این معنی است که طبق ضوابط شهرداری مالک میتواند در ۶۰ درصد مساحت زمین ساخت و ساز کند آن هم با فاصله قانونی و حریمی که با ساختمانهای مجاور دارد اما الان مالک در صد در صد زمین ساخت و ساز کرده است. با شهرداری بابل مکاتبه کرده ایم که جلوی ساخت و ساز ملک خانه همجوار آقاجان نسب را بگیرد. درصورتی که تخلف ادامه داشته باشد به مراجع قضائی اطلاع خواهیم داد تا پنجرههای رو به عرصه را بپوشاند و ارتفاع آن بیشتر از حریم مصوب نباشد.
|
|
آدرس مطلب: http://emtiazdaily.ir/newspaper/page/4351/20189/80404
آدرس مطلب: http://emtiazdaily.ir/newspaper/page/4351/20189/80405
آدرس مطلب: http://emtiazdaily.ir/newspaper/page/4351/20189/80406
آدرس مطلب: http://emtiazdaily.ir/newspaper/page/4351/20189/80407
|
عناوین این صفحه
- نگاهی به سیر تحول شعر آیینی از ایران تا هند
- غربیها به قرآنی توهین میکنند که نام پیامبران خودشان در آن بیش از پیامبر ما آمده است
- کتابی که باعث تکفیر هانا آرنت شد
- اخبار